- Diyaliz hastaları, Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanlarının yardımına muhtaçlık duyarlar mı?
Evet, böbrek yetmezliği hastaları hemodiyafiltrasyon denen sürece gereksinim duydukları son devirde diyaliz makinesine bağlanmalıdırlar. Bu süreç için bir damar erişim yoluna gereksinim duyarlar. Bu damar yolu Kalp ve Damar Cerrahları tarafından sağlanır.
- Biraz açabilir miyiz?
Diyaliz makinesi muhakkak müddetler içinde, muhakkak basınç ve ölçüde kanı böbrek gibisi bir düzenekle süzer ve bedene geri pompalarlar. Bu süreci sağlayabilecek bir damar yolu olmalıdır. Kateter, fistül bu damar erişim yollarının en değerlilerindendir. Şayet hasta günler içerisinde diyalize alınacaksa kateter takılması süreci, 3 aydan daha uzun mühlet sonra diyalize alınacaksa fistül (arteriyovenöz fistül -AVF) operasyonu yapılır.
- Kateter takılması nasıl bir süreçtir?
Diyaliz makinesinin çalışabilmesi için hastanın bedenindeki kanın gerekli önlemler alındıktan sonra belirli bir basınç ve ölçüde makineye aktarılabilmesi, temizlendikten sonra bedene geri verilmesi gereklidir. Bu yüzden hastanın kalbe giden büyük bir damarına büyük olarak nitelenebilecek yapay bir tıbbi materyal yerleştirilir. Ameliyathane kurallarında lokal anesteziyle yapılır.
- Çeşitleri var mıdır kateterlerin?
Halk ortasında süreksiz ve kalıcı olarak isimlendirilen kateter çeşitleri vardır, lakin böbrek işlevleri bozulmuş, diyaliz gereksiniminin olduğu son periyoda gelmiş hastalar için süreksiz olarak isimlendirilen kateterler değil kalıcı olarak nitelendirilen kateterler kullanılmalıdır. Gerçekte süreksiz olarak isimlendirilen kateterler yalnızca birkaç sefer diyaliz muhtaçlığının olacağı, hastaneden taburcu edildikten sonra diyaliz yapılmayacak hastalara yalnızca o periyot için takılır. Olağanda ismi yatak başı, yatak yanı kateterdir. Böbreklerin süzmekte zorlanacağı zehirlenmeler, ani kalp yetmezlikleri sonrası bedende sıvı yükünde artma ve bu üzere durumlarda takılır, hastanın mevcut durumu düzeldikten sonra çıkarılır, konutuna gönderilir, esasen öbür diyaliz muhtaçlığı olmayacaktır. Bu kateter materyal niteliği ve formu açısından kolay yerinden çıkmaya, kanama yapmaya, enfeksiyona yol açmaya çok meyillidir.
Gerçekte kateterlerin kalıcı olması istenmez. Yeniden gerçek olmayan bir isimlendirmedir bu. Doğrusu uzun müddetli kullanılabilen kateterdir. Süreksiz olarak isimlendirilen katetere nazaran farklı bir materyalden, farklı bir formda üretilmiştir. Üretim özelliği, bedende bulunduğunda daha az enfeksiyona yol açma, daha uzun mühlet kullanılabilmesini sağlamaktadır. Kateterler dışarıyla irtibatlı ve bedene ilişkin olmayan materyaller olduğundan yabancı cisim tepkisi, enfeksiyon, alerji, pansuman ve bakım muhtaçlığı, şahsî hijyenin sağlanamasında zorluk açısından hayat kalitesini olumsuz tesirler. Kateterlerin takılma maksadı, gerçekte Fistül denen özel yapılar oluşturulana kadar bekleyemeyecek hastaların vakit kazanmalarını sağlamaktır.
- Fistül nedir ?
Fistül tıbbi olarak Arteriovenöz Fistül- AVF olarak isimlendirilir. Hastanın diyaliz makinasına bağlanıp gereken basınç ve ölçüde kan akımının sağlanması için yapılan özel cerrahi bir süreçtir. Özel tekniklerle yoluna uygun olarak uygun bir toplardamar bir atardamara bağlanır. Başarılı olmuş süreç sonrası ülkü kurallarda en az 3 ay bu bölgeden diyalize alınmak üzere rastgele bir süreç uygulanmaz. Bu müddette olağanda düşük basıncın olduğu, damar duvar yapısı ince olan toplardamar, bir atardamara bağlandığından içinde daha yüksek basıncın olduğu, damar duvar yapısının bu basınç ve akım ölçüsüne nazaran kalınlaşıp sağlamlaştığı kendine özel bir damar haline gelir. Bu yapıdaki damarın denetimi yapılarak, diyaliz için kullanılmasına müsaade verilir. Kateterler işte bu ameliyat ve damar değişim sürecine vakit kazandırır.
- Her vakit bu türlü bir yol mu izlenir, kateter takılır, fistül operasyonu yapılır, beklenir üzere?
Bu nokta çok değerli. Gerçekte ülkü olan böbrek yetmezliği ile takip edilen hastanın diyalize girmeden en az 4- 6 ay evvel fistül operasyonu için bir kalp ve damar cerrahına yönlendirilmesidir. Böylelikle hastanın genel durumu daha yeterli, damar yapıları daha sağlam ve hasar görmemişken süreç yapılmış olur, muvaffakiyet talihi ve hasta konforu daha yüksektir.
- İşlemlerin yapılması güç mudur, tehlikesi, riskleri var mıdır?
Belirtmeden geçemeyeceğim bir husus bu. Kateter süreci de, fistül ameliyatı da kalp damar cerrahlarının fakat özel ilgi alanları olanları tarafından sahiplenilegelmiştir. Bu yüzden hastalarımızın bu mevzuyu güzel araştırmaları bu hususta deneyimli bir uzmana başvurmaları son derece değerlidir. Kateter takılması üzere kolay olduğu düşünülebilecek bir süreçte bile akciğerde sönme, kanama, kateterin yanlış damara yerleştirilmesi üzere hastanın kaybına kadar gidecek sonuçlar oluşabilir. Bu nedenlerden ötürü hastanın süreç öncesi değerlendirilip kateterin yerleştirileceği damar yapılarının ultrasonografi ile denetimi gereklidir.
Misal mevzular AVF operasyonu için de geçerlidir. AVF operasyonları kolların, mümkün olan ele en yakın bölgelerinden yapılmalıdır. Böylelikle hastanın diyalize alınacağı damar uzunluğu arttırılmış ve fistülün tıkanması üzere meseleler sonrası öbür kola geçilmesi mümkünlüğü azaltılmış olur.
- Diyaliz hastaları için diğer damar erişim yolu prosedürleri de var mıdır, en ülkü damar erişim yolu hangisidir?
Baştan belirtmek isterim, en ülkü diyaliz erişim yolu fistüldür. Lakin karar hastaya, hastanın durumuna nazaran verilir. Kendi damarının kullanılamadığı durumda olan hastalara yapay damar yerleştirme ameliyatları, öteki talihin olmadığı durumlarda çok kullanılmayan, değişik bölgelerden kateter yerleştirme süreçleri de yapılabilir.
Sonuç olarak diyaliz hastalarının damar yolları hayat yollarıdır. Bu yüzden deneyimli, bu hususta uzman, süreçler sonrası gelişebilecek sıkıntıları giderebilecek Kalp ve Damar Cerrahlarına başvurmaları değerlidir.