Dudak-damak yarıklı bebeği bulunan bedelli aileler;
Bu makalenin maksadı; size dudak-damak yarıklı bebeklerin tedavi müddetince sizleri nelerin beklediğine dair bilgi vermektir. Biz dudak-damak yarıklı bebeklerin tedavisine gönül vermiş tabipler olarak biliyoruz ki; sizlerin en büyük tasaları tedavi sürecinde bulunan belirsizliklerdir. Ailelerin, hastalığın tahlili hakkında gereğince bilgi sahibi olduklarında korkuları azalacaktır. Birtakım hastalarda dudak ve damak yarığı bir arada görülebildiği üzere kimi hastalarda yalnızca dudak yarığı kimilerinde ise yalnızca damak yarığı görülebilir. Bu makalede, dudak yarığı farklı damak yarığı başka ele alınmıştır.
Dudak Yarığı
Dudak Yarığı nedir? Ne sıklıkta görülür?
Dudak yarığı, bebeğin anne karnında üst dudak ve burun tabanı ortasındaki birleşmenin gerçekleşmemesi sonucu oluşur.Dudak yarıklı bebeklerde sorun, hem dudakların birbirinden farklı olması, hem de bu bebeklerinburunlarında form bozukluğu bulunmasıdır. Dudak yarığı toplumda 1000 canlı doğumda bir görülen ve epey sık diyebileceğimiz bir oranda görülür. Bu soruna sahip tek aile olmadığınızı birçok ailenin sizin geçeceğiniz süreçten geçtiğini bilmenizi isteriz.
Dudak yarıklı bir bebeğe sahip aile ne yapmalıdır?
Aileler için dudak yarıklı bir bebek sahibi olmak ruhsal bir travmadır. Bu travmayı arttıran en değerli ögeler ise ailelerin bebeklerinin hastalığı ve tedavi süreci hakkında gereğince bilgilendirilmemeleridir. Bilhassa dudak yarığı bulunan hastalar için tedavi süreci doğduktan çabucak sonra başlar. Birinci yapılacak süreç diş doktorları ortasında ortodonti uzmanlığı bulunan bir tabip tarafından bebeğin değerlendirmesidir. Ortodontik tedavinin gayesi birbirinden farklı bulunan dudakların birbirine yaklaştırılması ve burunda bulunan form bozukluğunu en aza indirmektir.
Dudak yarığının getirdiği biçim bozukluğu her bebekte birebir mıdır?
Sağlıklı bir bireyde üst dudak üç kısımdan oluşur. Üst dudağın ortasında doktorların filtrum diye isimlendirdiği bir kısım vardır (Resim 1’e bakınız).
Filtrumun her iki yanında dudağın yan kısımları bulunur. Dudak yarığı filtrum ile dudağın yan kısımları ortasında birleşmeme biçiminde görülür. Bu tek taraflı olabildiği üzere filtrumun her iki yanında da yarık bulunan bebekler vardır. Ayrıyeten yarık bulunan taraf üst dudağın kırmızısının çabucak üzerinde bir çentik formunda görülebileceği üzere burun tabanına kadar tüm dudağı kesen bir yarıkta bulunabilir (Resim 2’ye bakınız). Ayrıyeten birtakım hastalarda üst çenede de yarık bulunabilir.
Dudak yarıklı bebekler ne vakit ameliyat edilirler?
Dudak yarıklı bebekler için düzeltme ameliyatı bebekler 2,5 aylıkken yapılır. Dudak yarığını onarma ameliyatından evvel çocukların 4,5 kiloya ulaşmış olması istenir. Ameliyattan evvel yapılan kimi kan bedellerinin olağan olması ameliyat için önkoşullardır. Operasyon için bebeğin kilo alması ve kan bedellerinin olağan olmasının istenmesi bebeğin anestezi risklerini en aza indirmek için kıymetlidir.
Dudak yarıklı bebeklerin ameliyatı sırasında nelerin düzeltilmesi hedeflenir?
Bu bebeklerin ameliyatında yarık olan dudağın özgününe (anatomik onarım) uygun olarak onarılmasının yanında burunda ki form bozukluğu da düzeltilir.
Aileler bebeklerini ameliyattan sonra ne vakit emzirebilirler?
Anneler bebeklerini ameliyattan 3 saat sonra emzirebilirler. Dudak yarığı ameliyatı olan bebeklerin emzirilmelerinde bir sakınca yoktur (BU DURUM DAMAK YARIĞI AMELİYATI İÇİN GEÇERLİ DEĞİLDİR. LÜTFEN DAMAK YARIĞINI OKUYUNUZ).
Ameliyat sonrası ailelerin dikkat etmesi gereken ögeler nelerdir?
Bazı hastaların ameliyat sonrası silikon yapıda bir burun şekillendirici kullanmaları gerekebilir. Silikon burun şekillendirici kullanması istenilen hastaların burun şekillendiricisini en az 3 ay kullanması gerekir.
Hastalara ileriki yaşlarda diğer ameliyatlar gerekebilir mi?
Özellikle dudağın halinde küçük düzeltmeler isteyen hastalara makyaj ameliyatlar ilerleyen yaşlarda yapılabilir. Bunun yanı sıra üst çene de yarığı bulunan hastalara 7-8 yaş ortasında üst dişleri korumak hedefiyle bir kemik yamanın üst çeneye konması gerekebilir. Ayrıyeten 17 yaşından sonra hastalara şayet muhtaçlığı varsa estetik burun ameliyatı yapılabilir.
Damak Yarığı
Damak Yarığı nedir? Ne sıklıkta görülür?
Damak yarığı, küçük lisandan başlayıp dişlere hakikat damağın orta hatta birleşmemesi formunda görülen bir doğumsal bozukluktur.(Resim 3’e bakınız).
Damak yarığında küçük lisan çabucak her vakit iki tane formda görülür. Damak yarığı toplumda 2500 canlı doğumda 1 görülen bir hastalıktır. Vakit zaman dudak yarığıyla birlikte görülebildiği üzere dudak yarığı bulunmadan da damak yarığına sahip hastalar olabilir.
Damak yarıklı bir bebeğe sahip aile ne yapmalıdır?
Damak, burun ile ağızı birbirinden ayıran bir bariyerdir. Damakta yarık olduğu vakit bebeklerin ağızlarından içeri bakıldığında burun boşluğu görünecektir. Bu durumun yarattığı en değerli sorun ise ailelerin bebeklerini emzirememeleridir. Zira emme süreci bebeğin ağız içerisinde vakum yaparak gerçekleştirdiği bir harekettir. Damak yarık olduğu için bebek emme sürecini yerine getiremeyebilir. Bebeklerin annelerini emebilmeleri için diş doktorları ortasında damak yarığıyla ilgilenen ortodonti uzmanlarıtarafından bebeklerin ağız içine yerleştirecekleri bir protez kullanılabilir. Annenin sütünü sağıp kaşıkla vermesi, deliği geniş biberon kullanma ya da bebeğin emmesini kolaylaştıran başlığı bulunan biberonlar kullanılabilir. Hangi metot kullanılırsa kullanılsın ailelerin bebeklerini en az 45 derece oturur durumda ve az lakin sık ortalarla beslemelerini öneririz.
Ayrıca, damak yarıklı bebeği bulunan bir aile için bebeklerinin işitme testini yaptırmaları kıymetlidir. Bu bebeklerde orta kulakta sıvı birikebildiği için işitme kaybı yaşayabilirler. Bu durum düzeltmek için hastaların kulaklarına tüp takmak gerekebilir. Bunula ilgili bir öteki durum ise damak yarıklı çocukların sıklıkla üst ve alt teneffüs yolu enfeksiyonu geçirmeleridir. Damak yarığı ameliyatından sonra hastaların geçirdikleri bu enfeksiyonlar azalması beklenir.
Damak yarığı her bebekte birebir formda mi görülür?
Damak yarığının hali her bebekte birebir değildir. Yalnızca küçük lisanında yarık bulunan bebekler olabildiği üzere yarık bazen tüm yumuşak damakta bulunabilir. Kimi hastalarda ise küçük lisandan başlayıp dişlere kadar tüm damak yarık olabilir.
Damak yarıklı bebekler ne vakit ameliyat edilirler?
Damak yarıklı bebekler 9 aylık ile 18 aylık ortasında iken ameliyat edilirler. Erken ameliyat edilen bebeklerde üst çene gelişiminde bozukluk olabilmektedir. Ameliyat için geç kalındığında çocuklar birtakım harfleri gerçek çıkartamazlar. En uygun vakit için Plastik Cerrahi Uzmanının önerisi kıymetlidir.
Damak yarıklı bebeklerin ameliyatında hedeflenenler nelerdir?
Damak yarığı ameliyatında öncelikli gaye ağız boşluğu ile burun boşluğunu birbirinden ayıran damağın onarılmasıdır. Bunun yanı sıra damak yarığı tamiri sırasında hastanın ileriki yıllarda üst çene gelişiminin olağan olmasını sağlamak, hastanın konuşmaya başladığında tüm harfleri yanlışsız çıkartmasını sağlamak da hedeflenir. Birtakım hastalarda damak tamiratı sonrasında fistül ismini verdiğimiz küçük delikler kalabilmektedir. Damak yarığı tamiri sırasındaki gayelerimizden biri de bu fistüllerin oluşmamasıdır. Damak yarığı tamiratından sonra fistül oluşma riski %5’in altındadır. Fistül oluşmaması için çocukların ameliyat sonrası beslenme biçimine dikkat etmelerini istiyoruz (Çocukların ameliyat sonrası beslenmesini aşağıdaki soruya verilen yanıtta bulabilirsiniz). Bununla birlikte kulaklarında sıvı bulunan hastaların yaklaşık % 50’sinde damak yarığı tamiri sonrası bu sıvı birikimi düzelmektedir. Bunun için ek tedaviye muhtaçlık olup olmadığını hekiminize sorunuz.
Aileler çocuklarını ameliyattan sonra nasıl besleyebilirler?
Ameliyattan sonra birinci 3 gün hastaların berrak sıvı besin ile beslenmeleri gerekmektedir. Daha sonra pürtüklü sıvı besine geçilir. Ailelerin çocuklarını kaşıkla beslemeleri gerekmektedir. Hastaların 1 ay boyunca yumuşak ya da katı besin yememeleri gerekir. Bisküvi ve gibisi besin unsurlarını de 1 ay boyunca yemelerini istemeyiz. Bunula birlikte çocukların biberon ya da pipetle sıvı almaları da bu 1 aylık müddet zarfında uygun değildir. Çocuklar ameliyattan 1 ay sonra olağan beslenmelerine geri dönebilirler.
Ameliyat sonrası ailelerin dikkat etmesi gereken ögeler nelerdir?
Çocukların ameliyattan sonra ellerini ağızlarına götürmemeleri gerekmektedir. Ailenin çocuğun damağını ellemesine mani olmasını bilhassa istiyoruz. Damakta bulunan dikişlerin açılmaması ve ameliyat sonrası devirde fistül ismini verdiğimiz küçük deliklerin olmaması için hem çocukların damaklarına ellerini götürmemesi hem de üstteki soruya verdiğimiz yanıtta olduğu üzere ailelerin çocuklarını beslenmesi için koyulan kurallara uyması kıymetlidir.
Hastalara ileriki yaşlarda öteki ameliyatlar gerekebilir mi?
Ameliyat sonrası çocukların damaklarında fistül gelişmişse ve bu fistül çocuklarda konuşma bozukluklarına yada ağızlarına sıvı aldıklarında burundan gelmesine sebep oluyorsa bu durumda fistül kapatılması için ek ameliyata gereksinim duyulabilir. Ameliyat olmuş çocukların % 5’inden daha azında konuşma sorunları olabilir. Konuşma bozuklukları bulunan çocuklar için okul çağından önce konuşmaya yönelik bir ameliyat gerekebilir. Damak yarıklı çocukların kimilerinde ileriki devirde üst çene gelişimi geri kalabilmektedir. 17 yaşından sonra üst çenenin öne alınması yada genişletilmesine yönelik bir ameliyat geçirmeleri gerekebilir. Bu çocukların 9 aylıkken damak yarığı ameliyatı geçirmeleri mecburidir. Başka ameliyatlar muhtaçlık varsa yapılacak ameliyatlar olup bu muhtaçlığın olup olmadığını hekiminize sorunuz.
