Gebelikle birlikte gitgide büyüyen rahmin çabucak yakın komşuluğundaki ana toplardamarlara (iliak venler ve vena cava inferior) yaptığı baskı sonucu bacaklardaki damar kapakçıkları bozulmaya başlar, venler genişler, ven duvarları direncini kaybederek genişler.
Bu gelişmelerin sonucunda gebeliğin sonunda büyük bir kısmı kalıcı olan varisler ve venöz yetersizlik oluşur.
Eğer gebelik öncesinde varisler varsa, varisler olmasa da genetik yatkınlık belirtisi olan ebeveynlerde varis,venöz yetersizlik ve damar içi pıhtılaşma öyküsü mevcut ise bu bireylerin gebelik sırasında yahut sonrasında önemli sorunlar yaşayabileceklerini bilmeleri gerekir.
GEBELİKTE VARİS VE PIHTI OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER :
Gebelik boyunca gerek hormonal, gerekse ruhsal nedenlerle artan iştah çok kilo almaya neden olursa varis gelişme suratı katlanarak artar. Bu nedenle gebelik ülkü kiloya yakın bir yükle başlarsa ve gebelik takibini yapan bayan doğum uzmanının teklifleri doğrultusunda kilo denetimi yapılırsa varis gelişiminden en az ziyanla kurtulmak mümkün olabilir. Gebelik boyunca ortalama 11-12 kilodan daha fazla kilo alınmamalıdır. Yeniden gebelik mühletince artan tuz alımı, gebeliğin ilerleyen safhalarında hareketliliğin azalması, tertipli yürüyüş yapılmaması daha çok varis gelişimine ve tahminen de ileride annenin önemli sıhhat sorunlarına dönüşebilecek olan venöz yetersizliğe neden olur.
Anne olmayı planlayanların varis ve venöz yetersizlik açısından kalp damar cerrahi muayenesi, gerekli görüldüğünde venöz doppler ultrason, venografi üzere tetkiklerle incelenmeleri gerekir. Şayet planlı gebelik öncesi bu hastalıklardan rastgele birisi saptanırsa tedavilerinin çeşitli yollarla yapılması, gebeliğin bu tedavi basamağından sonra gerçekleşmesi en gerçek yol olacaktır. Gebelik öncesinde mevcut varisler önemsenmez ise doğum sonrasında bazen ameliyat gerektirebilecek varisler haline dönüşebilir ayrıyeten bu varisler altta yatan venöz yetersizlik hastalığının belirtileri de olabilir. VenözYetersizliğe bağlı sirkülasyon bozukluğu hamilelerde daha sık olmak üzere derin ve yüzeysel venlerde pıhtılaşmalara yol açar,anne ve bebek açısından tehlike oluşturur.Bu nedenle varisler gebelik öncesinde kesinlikle tedavi edilmelidir.
Venöz yetersizliğin hamileler açısından en bahtsız sonucu sıklıkla oluşan yüzeysel toplardamar pıhtı ve iltihapları (tromboflebitis) ve derin ven trombozu yani “derin toplardamar pıhtılaşması”dır. Derin ven trombozu oluşmuş hastaların bir kısmında ise pulmoner emboli olarak isimlendirdiğimiz akciğerde bacak venleri kaynaklı pıhtı gelişebilir ki bu ölümcül olabilen önemli bir damar hastalığıdır. Gebelikte derin ven trombozu riski 5 kat, lohusalıkta bir 5 kat daha artarak olağanın 10 katı bir orana ulaşır.
Derin ven trombozunun klinik belirtileri bacaklarda oluşan ağrılar ve şişliği takiben teneffüs zorluğu, süratli soluma, nefes açlığı, terleme, kan tükürme, öksürük, bayılma, göğüs ağrısı, ani sağ kalp yetersizliği, tansiyon düşüklüğü formunda ortaya çıkar. Ani şuur kaybı ve açıklanamayan ani teneffüs sorunlarında akciğer embolisi düşünülmelidir.
Kadınlar için öbür bir kıymetli risk de derin ven trombozu mümkünlüğünün oral kontraseptif (doğum denetim hapı) kullananlarda artmasıdır. Günümüzde koroner hastalıklarını,osteoporozu önlemek için menopozda östrojen ve progesteron preparatları sıklıkla kullanılmaktadır ki bu preparatların derin ven trombozu risklerini arttırdığı gösterilmiştir. En riskli devir doğumdan sonraki birinci bir haftadır. Varis mevcudiyeti ,az su içilmesi, uzun seyahatler,sık ve çoğul gebelikler,hareketsizlik,obezite ve ileri anne yaşı bayanlarda uzak pıhtı riskini daha da arttırmaktadır.
Derin ven trombozuna bağlı pulmoner emboliden kurtulan hastayı uzun periyotta hayatının sonuna kadar uğraştıracak olan posttromboflebitik sendrom, venöz ülserler (bacak yaraları) ve pulmoner hipertansiyon üzere komplikasyonlar bekler.
Bir öteki tanınan sorun da bayanlarda şıklığın vazgeçilmezi olarak kullanılan topuklu ayakkabıların yeni varislerin ve yaygın derin toplardamar hastalığının gelişmesine neden olmasıdır.