Kalp ve damar hastalıklarına bağlı vefatlar gelişmiş ülkelerde tüm ölümlerin yarısını oluşturmaktadır. Kalp hastalarının da %75’i aterosklerotik koroner arter hastalıklarıdır. ABD’de her sene 600 bin kişi , yarısı ani olmak üzere koroner kalp hastalığından ötürü hayatını yitirmektedir. Erkeklerde bayanlardan dört kat daha fazla görülmektedir. Menapoz sonrası bayanlarda risk artmaktadır. Koroner arter hastalığına erkeklerde 50-60 yaşlarında , bayanlarda ise 60-70 yaşlarında daha sık rastlanır
Koroner Arterlerin Anatomisi
Kalbi besleyen 2 ana koroner arter vardır. Sağ ve sol ana koroner arterler sol ön inen arter (LAD) sol ventrikülün ön yüzünde seyrederken sirkümfleks (Cx) arter kalbin gerisinde seyretmektedir. Koroner Arterler ortasında ara temaslarda bulunmaktadır . Sağ koroner arter sağ ventrikülü besler. İnsanların %90’ında sağ koroner arter daha ön plandadır. Sol ana koroner arterin kısa olan gövde kısmı ateroskleroza daha fazla eğilimlidir. Sol ana koroner arter çabucak sonra iki kola ayrılır: Sol ön inen kısım ve sirkumfleks kısımlar.
Koroner damarlarda kan akımı temel olarak diastol periyodu denilen kalbin gevşeme periyodunda olmaktadır. Koroner damarlar da öbür damarlar üzere intima, muskuler katman ve adventisyadan oluşan üç katmandan meydana gelmektedir.
Koroner venöz (toplardamar) dönüşün yaklaşık %75’i “koroner sinus” ismi verilen bir yapı tarafından sağlanır. Bu damar direkt sağ atriuma açılır.
Koroner Arter Hastalıkları Koroner arterlerde meydana gelen daralma ve tıkanıklıklara bağlı olarak bu damarların beslediği kalp kasında kalıcı yahut süreksiz hasar meydana gelebilir.
Günümüzde koroner arterlerde en sık olarak, ateroskleroz ve akabinde gelişen iskemik kalp hastalığı görülür. Ateroskleroz en sık olarak sağ koroner arterin Crux denen bölgesinde ikinci sıklıkta LAD’nin merkeze yakın yerlerinde gelişir. Hastalığın üçüncü sıklıkta yerleştiği yer sağ koroner arterin çıkışı ile marginal kolu ortasındaki kısımdır. Ateroskleroz tipik olarak birden çok bölgede ve çoğunlukla birden fazla arterde görülür.
Koroner arter hastalığı ve buna bağlı kalp kası beslenme bozukluklarına sebep olan nedenler şunlardır.
1-Ateroskleroz (%99)
2-Arteritler (Sistemik lupus eritematozus, Pan arteritis nodoza, Takayasu .)
3-Embolizm
4-Koroner damarda kalınlaşma (Amiloidoz, radyasyon)
5-Diğer nedenler (spazm, aort diseksiyonu)
6-Doğumsal koroner arter hastalıkları (Arteriovenöz fistüller, koroner arter çıkış anomalileri)
Bazen koroner arter hastalığı klasik risk faktörleri olmadan da ortaya çıkabilir. Araştırmacılar öbür kimi faktörler üzerinde de çalışmaktadır.
C-reaktif protein. Karaciğeriniz bir enfeksiyona yahut yaralanmaya karşılık olarak C-reactive protein (CRP)üretir . CRP tıpkı vakitte koroner damarın içindeki kas hücrelerince de üretilir. CRP, aterosklerozda merkezi bir rol oynayan inflamasyonun genel bir belirtisidir,
Homosistin. Homosistin bedenin dokuları oluşturmak ve devam ettirmek için gerkli olan proteinlerin üretiminde kullandığı bir aminoasitdir . Lakin çok ölçüde homosistin koroner arter hastalığı riskini arttırmaktadır.
Fibrinojen. Kan pıhtılaşmasında değerli rol oynayan bir proteindir. Ama çok ölçüde trombositlerin kümeleşmesine neden olur, trombositler kanın pıhtılaşmasından sorumlu hücrelerdir. Bu arterler içinde pıhtı oluşumuna ve koroner iskemi ve kalp krizine neden olur. Fibrinojen birebir vakitte ateroskleroza eşlik eden inflamasyonu da tetikleyebilir.
Lipoprotein (a). Kolesterol partikülleri spesifik bir proteine yapıştıklarında düşük-dansiteli lipoproteinleri (LDL) oluştururlar. Lipoproteinlerin taşıdığı protein bedenin kan pıhtılarını çözme yeteneğini bozar. Yüksek seviye lipoprotein koroner hastalığı ve kalp krizi le birlikte artmış kardiovaskuler hastalıkla bağlantılıdır.
Ateroskleroz
Koroner arter hastalıklarının en sık sebebi olarak gözlenen aterosklerozun öncül lezyonları yağ toplanmaları ve fibröz plaklardır. Koroner damarların aterosklerozu ve daralması yıllarca semptom vermeden yavaşça gelişir. Daralma yalnızca aterosklerotik plağın kitlesine değil tıpkı vakitte damar duvarına bağlı damarı genişletici işlevlerin bozulmasından kaynaklanır
Ateroskleroz damar duvarında lipid parçacıkların birikimi ile oluşan ve damarların lümenini (boşluğunu) tıkayarak olağan kan akımını engelleyen patolojik bir süreçtir. Yağ birikimleri 3 yaşın altındaki çocuklarda dahi gözlenmiş aterosklerozda görülen en erken bulgudur
Fibröz plak ise aterosklerozun en kıymetli patolojik lezyonudur ve hastalıkta görülen klinik bulguların da kaynağıdır. Plak damarda %50 ya da daha fazla bir tıkanmaya neden olursa bir direnç oluşur, bir basınç farkı oluşur ve beslenme bozukluğu gelişir. Fibröz plakta daha sonra kireçlenme, pıhtı oluşumu, plak içine kanama ve anevrizma üzere farklı komplikasyonlar gelişebilir.
Kesin ve belli bir etiyolojisi olmamakla birlikte çeşitli faktörlerin ateroskleroz etiyolojisinde rolü olduğu bilinmektedir. Aterosklerozun sigara , hipertansiyon şeker hastalığı, kolesterol yüksekliği , hareketsizlik oral kontraseptif kullanımı, alkol , şişmanlık gerilimli kişilik yapısı üzere geri dönüşümlü yahut yaşlanma, erkek cinsiyeti, ailede 55 yaş altında koroner arter hastalığı, üzere geriye dönüşümsüz risk faktörleri vardır . Chlamydia pneumoniae isimli bir bakteri son yıllarda bilhassa savunma sistemi baskılanmış hastalarda kıymetli bir risk faktörü olarak ortaya çıkmıştır.
Kan Homosistein seviyelerinin olağandan yüksek olduğu insanlarda erken ateroskleroz olduğu bilinmektedir. İki risk faktörü birlikte olduğu vakit infarktüs riski 4 kat, üç risk faktörü birlikte olduğunda ise 10 kat artar.
