İlk olarak 1954 de tanımlanan uçak seyahatine bağlı damar içi ani pıhtılaşma hastalığı 1977 de‘’Ekonomi sınıfı trombozu’’ olarak isimlendirilmiştir. Günümüzde Travellers Thrombosis (Yolcu Pıhtılaşması) ismi ile anılmaktadır. Uzun bir uçak seyahati sonrası akciğer embolisi nedeniyle ölen genç bir yolcuda saptanan uçuş embolisi konusunda yapılan araştırmalar 4-5 saatten fazla süren uçuşlarda derin ven trombozu mümkünlüğünün yaklaşık %5-10 oranında olduğunu, bu ölümcül olabilen hastalığın uçuş müddetince giyilen varis çorapları, riskli yolcularda ise uçuştan birkaç saat evvel yapılan düşük molekül yüklü heparin enjeksiyonları ile önlenebildiğini göstermektedir.Yine uzun süren tren ve bilhassa otobüs seyahatleri da bacaklardaki hareketsizlik nedeniyle birebir etkiyi göstererek derin damarlarda pıhtıya neden olabilmektedir..Otobüs seyahatleri uzun sürebilmesine karşın sık ortalarla mola verilmesi nedeniyle risk uçak seyahatine nazaran biraz daha azalmaktadır.Ancak 4 saatten fazla mola verilmeden yapılan tüm seyahatler damar içi ani pıhtılaşmaya yol açabilmekte,onun da en hafifi tromboflebitis ismi verilen yüzeysel toplardamar pıhtılaşması,daha önemli bir hastalık olarak derin ven trombozu ve nihayet öldürücü olabilen Akciğer embolisidir.
Bu ana başlık altındaki en yaygın ve tehlikeli damar hastalığı bacaklarda oluşan derin ven trombozudur (toplardamar içi pıhtılaşma).Varis ve venöz yetersizlik hastalığı bulunanlarda daha sık görülen bu hastalığın en önemli sonucu Venöz Tromboemboli (anatoplardamar içi pıhtının uzak organlara gitmesi)dir. Derin ven trombozunu değerli bir hastalık yapan yol açtığı iki önemli komplikasyondur.
Bunlardan birincisi akut periyotta görülen pulmoner emboli (Akciğer embolisi) iken oburu uzun devirde ortaya çıkan posttromboflebitik sendromdur. Derin ven trombozu geliştikten sonra doğal gidişine bırakılırsa ölümcül komplikasyonu olan pulmoner emboli oluşur. Bacaktaki bir ven(toplardamar) pıhtısının neden olduğu bu acil ve ölümcül tablonun asıl sorumluları ise staz(kan akımındaki yavaşlama), damar duvarı harabiyeti ve kandaki hiperkoagulabilite (pıhtılaşmaya eğilim)dir. Bu kriterlerden en az biri tromboz riskini arttırmaya kafidir.
Çoğunlukla genişlemiş varisler ve venöz yetersizlik tabloları dolanımda yavaşlamaya taban hazırlar. Uzun süren hareketsizlik sağlıklı görünen insanlarda da ven trombozuna neden olabilir. 4 saatten fazla uçak seyahati, 6 saatten daha uzun süren molasız araba,tren ve otobüs seyahatleri boyunca hareketsiz kalmak riskli sayılmaktadır. Bu bireylerde seyahat sırasında yahut sonrasındaki 4 hafta içinde derin ven trombozu mümkünlüğü çok yükselir.
Uçak ve otobüs koltuk sıra aralıklarının darlığı sonucu yolcuların bacaklarında oluşan hareketsizlik, uçaklarda kabin basıncı değişiklikleri, ortamdaki düşük nem oranı, az su içilmesi yani akut ve kronik susuzluk,yolculuk öncesi ve sırasında alınan diüretik(idrar söktürücü) özellikli çay, kahve, alkollü içecekler kanın sıvı kısmının azalmasına yol açarak venöz tromboza davetiye çıkartmaktadır.Özellikle uçaklarda pencere yanı ve orta koltuklarda oturanlarda derin venöz tromboz ve akciğer embolisi mümkünlüğü koridor tarafında oturanlara nazaran daha fazladır. Venöz trombozlu olguların %85 i koridor dışındaki koltuklarda oturanlarda görülür.4 saatten fazla uçuş sonrası oluşan tromboz riski 4 saat altındaki uçuşlara nazaran çok daha fazladır.Otobüs seyahatleri şayet uzunsa verilen her molada kesinlikle en az bir 5 dakika kadar mola yerinde yürünmeli,yolculuk sırasında aralıklı olarak ayak yürüyüş hareketine misal biçimde hareket ettirilmelidir.Ama en değerlisi en ufak bir varis ve venöz yetersizlik belirtisi mevcut ise Kalp Damar cerrahi uzmanı tarafından yapılacak muayene ve Doppler Ultrason tetkiki sonuçlarına nazaran hastalık hami hedefli olarak tedavi edilmelidir.
Uzun süren otobüs ,tren,uçak seyahatleri sırasında özellikle varisleri bulunan yolcular , tüm gebe bayanlar bol su içmeli ve varis çorabı giymelidir. Uzun sürecek uçak seyahatlerinde ise bunlara ek olarak uzmanlara danışılarak düşük molekül yüklü heparin tipi kan sulandırıcı ilaç muhafazası uygulanmalıdır.
