Boynumuzun her iki yanında karotis arterlerimiz (halk ortasındaki ismiyle ‘Şah damarı’) vardır.Karotis arterler beynimize kan akımı sağlayan ana damarlardır.Karotis arter hastalığı inme yahut serebrovasküler olaylara yol açabildigi için önemli seyredebilen bir durumdur.Karotis arter hastalığı koroner ve periferik arterler üzere damar yataklarında aterosklerozu olan hastalarda sık görülür.
İnme(Felç) beyne giden kan akımının, damarın ateroskleroz nedeniyle tıkanması yahut pıhtı oluşumuna bağlı, kesildiginde ortaya çıkar, “Eğer beyne giden kan akımı birkaç dakikadan fazla kesintiye uğrarsa beyin hücreleri ölmeye baslar.İnme ABD’de 3.sıklıkta görülen mevt nedenidir..Karotis arterlerinde %70 ve üzerindeki darlıklar beyne giden kan akımında azalmaya neden olarak inme yahut süreksiz iskemik(GIA) atağa neden olabilir.GIA’nın inmeden farkı neden olduğu klinik tabloların 24 saat içinde resen düzelmesi ile karakterize olup ataklar ortasında bireyler sağlıklı görülebilir.
Tütün ve tütün eserleri kullanımı, kanda yüksek ölçüde yağ ve kolesterol bulunması, yüksek kan basıncı, ileri yaş ve erkek cinsiyet, fizikî aktivite azlığı, ailede damar sertliği hikayesi, insülin direnci yahut diyabete bağlı yüksek kan şekeri seviyesi karotis arter hastalığına yol açabilir.
Karotis Arter Hastalığının Belirti ve Bulguları Nelerdir?
Karotis arter hastalığı, karotis arterler ileri derecede daralana ya da tam tıkanma oluşana kadar belirti ve bulgulara yol açmayabilir. Karotis arterlerde önemli darlık olan hastaların %15’nde rastgele bir klinik bulgu olmayabilir.Bu çeşit durumlarda muayene esnasında boyun bölgesinin dinlenmesi esnasında duyulan üfürüm tek bulgu olabilir.Karotis arter hastalıkları çeşitli klinik bulgulara yol açabilir. Bedenin bir yarısında yüzü de içine alan çeşitli derecelerde güç kaybı ve/veya hissizlik.Konuşma ve manaya zahmeti, bir ya da her iki beğenilen ani görme kaybı-görmede azalma.Baş dönmesi-denge bozukluğu. Sebepsiz, ani baslangıçlı şiddetli baş ağrısı.Bazen çok kısa vadeli olabilen bu semptomlar geriden gelecek ağır bir inmenin işareti olabileceginden kesinlikle acil olarak bir sıhhat kuruluşuna başvurulmalıdır.Aksi takdirde inme gelişimi; kalıcı beyin hasarı, felçler, çeşitli beden işlevlerinde kayıp ve hatta vefata yol açabilir.
Karotis Arter Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur: Karotis arter hastalığı tanısı tıbbi öykünüz ve yapılacak detaylı muayene sonucuna nazaran istenebilecek bir dizi tetkik sonrası elde edilen sonuçlara nazaran konur.
Tıbbi Kıssa: Hekiminiz karotis arter hastalığı açısından ana risk faktörlerine sahip olup olmadığınızı tespit eder. Anamnez ismi verilen tıbbi sorgulamanız sırasında, öncesine ilişkin süreksiz iskemik atak ve/veya inme semptomlarına sahip olup olmadığınız araştırılır.
Tıbbi Muayene: Ayrıntılı fizik ve nörolojik muayeneniz yapılır.Bu muayene sırasında boyun bölgesinde 6 karotis arterlerin üzeri stetoskop ile dinlenerek bir akım bozukluğu işareti olabilen üfürüm varlığı da araştırılır. Muayene sonuçlarınıza nazaran bir dizi tetkik istenebilir.Tanı için 2 temel tetkik vardır.
Karotis Ultrasonografisi: En sık kullanılan tanısal testtir.Ağrısız ve zararsız bir tetkik olan karotis ultrasonografisi sırasında ses dalgaları kullanılarak karotis arterlerinin iç yapısındaki değişiklikler ve kan akımı düzensizlikleri tespit edilmeye çalışılır. Bu usul gebelerde de itimatla kullanılabilir.
Karotis Anjiografi(DSA): Karotis anjiyografi X ışınları kullanılarak yapılan, bilhassa önemli ve/veya semptomatik karotis arter darlıklarında ya da karotis ultrasonografisi ile sağlıklı bilgi elde edilemeyen durumlarda kullanılır. Bu tetkik sistemi hala karotis arter hastalığı teşhisinde altın standart olarak kabul edilmektedir. Süreç sırasında, kasık ya da kol atardamarından ilerletilen bir kateterle karotis arterlerine ulaşılarak kontrast husus enjeksiyonu yapılır ve karotis arterlerinin yapısı ve içinden geçen kan akımı özellikleri ortaya konur. Tekniği ve kullanılan kontrast husus nedeniyle düşük oranda komplikasyon riskine sahip olan bu tetkik öncesi hasta ve/veya yakınları bilgilendirilmekte ve süreç onamı alınmaktadır. X ışını kullanılması nedeniyle özel durumlar dışında gebelerde tercih edilmeyebilir.
TEDAVİ:
Karotis arter hastalığında tedavinin hedefi hastalığın ilerlemesinin ve inmenin önlenmesine dayanmaktadır.Bu noktada üstte vurgulanan hastalığa neden olan etmenlerin ilaç tedavisi ve ömür biçimi değişiklikleri ile denetim altına alınması kıymetlidir.Birkaç örnek vermek gerekirse sigaranın bırakılması, kan yağları ve şeker seviyelerinin denetimi, tertipli idman, kilo verilmesi bunlara örnektir.%70 ve üzerinde darlığın olmasının yanı sıra klinik bulgulara yol açan karotis arter hastalıklarında darlık bölgesinin cerrahi yahut stentleme metodu ile mekanik olarak tedavi edilmesi gerekmektedir.Genel olarak bakıldığında gerek cerrahi gerekse stentleme süreci yüksek operasyonel muvaffakiyet ve düşük komplikasyon riskleri ile yapılabilmektedir.Hasta için hangi tedavi biçiminin uygun olduğuna hastanın yaşı, genel sıhhat durumu, mevcut risk faktörleri, darlığın derecesi, beyin kan dolanımı üzere kıstaslar göz önünde bulundurularak nöroloji-beyin ve hudut cerrahisi-girişimsel radyoloji ve kardiyoloji uzmanlarının ortak konsültasyonuyla karar verilir.
Karotis Endarterektomi
Cerrahi bir süreç olan karotis endarektomi lokal (bölgesel), ya da genel anestezi altında gerçekleştirilir.Hangi anestezi sisteminin uygun olacağına cerrah ve anestezi uzmanı birlikte karar verirler.Cerrahi teşebbüs hastanın darlık olan karotis arter tarafında, boyun bölgesinden yapılan bir kesiden yapılır.Darlığın olduğu bölgede atardamar açılarak daralmaya yol açan plak çıkarılır ve damar tekrar dikilir.Yaklaşık 2 saat kadar süren operasyon sonrası birden fazla hasta için 1-2 gün 9 kadar hastanede kalış öngörülür.Cerrahi sonrası muhakkak bir mühlet hastaların pıhtılaşma önleyici ve/veya kan sulandırıcı ilaç tedavisi alması gerekmektetir.
Karotis Stent Uygulaması (Anjiyoplasti):
Karotis stent uygulaması günümüzde cerrahi uygulanamayacak yahut cerrahi süreç sonrası komplikasyon gelişme riski yüksek olan hastalarda uygulanmaktadır.Bu tıp durumlara örnek olarak bir karotis arteri %100 tıkalı olup öbür karotis damarında önemli darlık olması nedeniyle teşebbüs gerektiren hastalar verilebilir.Bunun yanı sıra darlık bölgesi anatomik olarak cerrahi teşebbüse uygun olmayanlar, boyun bölgesine daha evvel ışın tedavisi almış, kısa boyun yapısı olan ve ameliyat sonrası kalp krizi geçirme riski yüksek olan hastalarada stentleme süreci önerilir.İşlem esnasında kasık atardamarından girilip kateter aracılığı ile karotis artere ulaşılır.Ardından darlık bölgesi kılavuz tel ile geçilir ve süreç esnasında lezyon bölgesinden kopan pıhtıların beyne gitmesini önlemek için tutucu filtre konulur.Bu işlemelerden sonra darlığın olduğu bölgede balon ve stent uygulamaları ile dar bölgenin genişlemesi ve olağan kan akımının sağlanması hedeflenir. Süreç sonrası çoklukla 1 gün kadar hastanede kalış öngörülür. Karotis arterde tekrar tıkanıklık oluşumunu engellemek için gerekli olan kanı sulandırıcı ve/veya pıhtılaşmayı engelleyici ilaçların süreç sonrası muhakkak bir mühlet verilmesi gerekir
