Beyin, medulla spinalis ve retinada infaklara yani kanlanma bozukluğuna bağlı olarak gelişen, nörolojik işlevlerin ani, süratli ve ilerleyici bozulmasında inme denir. Burada oluşan nörolojik işlev bozukluğu 24 saatten daha uzun sürer. İskemik inmeler tüm inmelerin %80’nini oluşturur ve bu hastalarında %10-30 u vefatla sonuçlanır.
Geçici iskemik atak (GİA yahut TİA) ise isminden da anlaşıldığı üzere beyin, medulla spinalis yahut retinanın iskemisi sebebiyle ortaya çıkan süreksiz nörolojik işlev bozukluğudur. Şayet bulgular 24 saatten daha az sürüyor ise GİA olarak tanımlanır.
GİA geçiren hastaların %10-20 si birinci üç ay içerisinde inme geçirme adayıdır. Bu açıdan ileri yaşı olan, diyabetik ve süreksiz atak sırasında şikâyetleri 10 dakikadan fazla süren hastalar yüksek risklidir.
İskemik serebravasküler olayların beyin dışında en kıymetli kaynağı karotis bifurkasyonunu etkileyen aterosklerozdur, yani beyni besleyen şah damarının çatallanma bölgesinde oluşan yağ plaklarıdır.
Nörolojik semptomları olan bir hastanın semptomlarının karotis darlığından yahut öteki bir nedenden kaynaklanıp kaynaklamadığını anlamak için nöroloji uzmanı tarafından kıymetlendirilmesi gerekir. Karotisteki yağ plağına bağlı oluşan nörolojik bulgular genelde hastalığın karşı tarafındaki uzuvlar da karıncalanma, güçsüzlük ve paralizi üzere semptomların kombinasyonu yahut konuşamama, görme kaybı üzere bulgularla kendini gösterebilir.
Karotis arter darlığının teşhisinde kolay ulaşılabilir, ucuz, invaziv olmayan birebir vakitte radyasyon içermeyen bir usul olduğundan en yaygın kullanılan teşhis metodu renkli doppler ultrasonografidir. Bunun yanında bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans (MR) anjiyografide öteki non invaziv testlerdir. Dijital substraksiyon anjiyografi yani DSA günümüzde hala hastalığın teşhisinde altın standart olarak kabul görmektedir. Ancak buna karşın non invaziv tekniklerle incelenen olgularda bu sonuçlardaki uyumsuzluk yahut kâfi değerlendirilememe durumunda ya da endovaskuler tedavi planlaması yapılan hastalarda tedaviye eş vakitli olarak kullanılması önerilmektedir.
Hastalığın tedavisini planlama da nörolojik semptomlar, karotis darlığının derecesi ve darlığı oluşturan plağın yapısı son olarak da damarın anatomik yapısı kıymetlidir.
Karotis Arter (Şah Damarı) Tedavisi
İlaç tedavisi, cerrahi tamir ve endovaskuler metotlar yani damar içi stent uygulamaları alternatifler ortasındadır. Medikal tedavi de sigaranın bırakılması, nizamlı antrenman, olağan bir beden kitle endeksi ve Akdeniz diyeti son derece kıymetlidir. Tansiyonun ve kolesterolün denetimi bilhassa LDL dediğimiz makus huylu kolesterolün 100 mg/dl altında tutulması gerekir. Diyabetik hastalarda sıkı bir kan şekeri denetimi de yapılmalıdır. HbA1c kıymeti %7 olmalıdır. Birebir vakitte hastalara kesinlikle uygun kan sulandırıcı tedavi başlanmalıdır.
Karotis arter hastalıklarında uygun hastalarda cerrahi tedavinin ilaç tedavisine üstün olduğu gösterilmiştir. Cerrahi tedavide genel yahut bölgesel anestezi altında şah damarında dar olan bölge açılarak orada darlığa neden olan yağ plağı çıkarılıp daha sonra damar ya direk dikilerek yada bir yama yardımı ile kapatılmaktadır.
Karotis arter hastalığında öbür bir tedavi seçeneği de endovaskuler sistemlerdir yani damar içi stent uygulamasıdır. Önemli kalp yetmezliği, KOAH üzere ek hastalıkları nedeniyle cerrahi riski yüksek hastalarda yahut darlığın damardaki yerleşim yeri üzere nedenle cerrahiye cok uygun olmayan hastalarda tecrübeli merkezlerde karotis arter stentlemesi itimatla yapılabilir.