Bipolar Bozukluk Nedir?

Bipolar bozukluk, manik depresif hastalık olarak da bilinir. Bipolar bozukluk mani, depresyon ve ötimi dediğimiz dönemlerden oluşan bir beyin hastalığıdır. Mani döneminde en az 1 hafta süren aşırı hareketlilik, çok konuşma, sinirlilik, aşırı para harcama, riski davlanışlara yatkınlık, uyku miktarında azalmaya rağmen kişinin canlı ve hareketli olması, çok hızlı düşünme, kendinden beklenmedik şekilde davranma, bazen halüsinasyon ve hezeyan adı verilen psikotik belirtiler mevcuttur. Eğer tedavi edilmezse bu süreçte kişinin kendine ve çevreye zarar verme riski mevcuttur. Tedavisin kalan kişilerde bu süreç aylaca sürebilir. Çoğunlukla bahar aylarında bu dönem tetiklenebilir. İkinci dönem ise kişinin depresyona girdiği en az 15 gün süren mutsuzluk, keyifsizlik, hayattan zevk alamama, uyku ve iştahta değişiklikler, gelecekle ilgili karamsarlık, kendini suçlama, intihar düşüncelerinin olabileceği bir dönemdir. Tedavisiz kalan kişilerde bazen hezeyan ve halüsinasyonlar görülebilir. Üçüncü dönem ise kişinin tamamen belirtilerinin gerilediği ötimi dediğimiz duygu durumunun stabilleştiği dönemdir.

Bipolar Bozukluk Belirtileri Nelerdir?

DSM- 5 Bipolar Bozukluk Kriterleri (APA, 2013)

Bipolar I bozukluğunun teşhisi için, bir mani dönemi için aşağıdaki ölçütlerin karşılanmış olması gerekir. Mani döneminin öncesinde veya sonrasında hipomani ya da majör depresyon dönemleri bulunabilir

Mani Dönemi

A. Kabarmış, taşkın ya da çabuk kızan, olağandışı ve sürekli bir duygudurumun ve amaca yönelik etkinlikte ve içsel güçte, olağandışı ve sürekli bir artışın olduğu ayrı bir dönemin, en az bir hafta (ya da hastaneye yatırılmayı gerektirmişse herhangi bir süre) süreyle, neredeyse her gün, günün büyük bir bölümünde bulunması

B. Duygudurum bozukluğunun olduğu ve içsel güçte ya da etkinlikte artma olduğu dönem boyunca, aşağıdaki belirtilerden üçü (ya da daha çoğu) (çabuk kızan bir duygudurum varsa dördü) belirgin derecede vardır ve bunlar olağan davranışlardan önemli ölçüde değişiktir: 

 1. Benlik saygısında abartılı bir artış ya da büyüklük düşünceleri

2. Azalan uyku ihtiyacı (örneğin, sadece 3 saatlik uykudan sonra dinlenmiş hissetme)

3. Normalden daha konuşkan olma veya konuşmaya tutma

4. Fikir uçuşması veya düşüncelerin yarıştığı öznel deneyim

5. Dikkatin dağınıklığı (yani, dikkatin önemsiz veya alakasız dış etkenlere çok kolay çekilmesi) olduğu bildirilir veya öyle olduğu gözlenir

6. Hedefe yönelik aktivitede artış (sosyal olarak, işte veya okulda veya cinsel olarak) veya psikomotor ajitasyon (yani, amaç odaklı olmayan amaçsız aktivite)

7. Acı verici sonuçlar doğurma potansiyeli yüksek faaliyetlere aşırı katılım (örneğin, sınırsız satın alma çılgınlığı, cinsel kararsızlıklar veya gereksiz ticari yatırımlar).

C. Duygudurum bozukluğu, toplumsal ya da işle ilgili işlevsellikte belirgin bozulmaya neden olacak ya da kendine ya da başkalarına zarar vermemek için hastaneye yatmayı gerektirecek kadar şiddetli ya da psikotik özellikler vardır.

D. Bu dönem, bir maddenin (örneğin, kötüye kullanılan bir ilaç, bir ilaç, başka bir tedavi) fizyolojik etkilerine veya başka bir tıbbi duruma bağlanamaz.

Not: Antidepresan tedavi (örn. ilaç tedavisi, elektrokonvülsif tedavi) sırasında ortaya çıkan ve söz konusu tedavinin fizyolojiyle ilgili etkilerinin ötesinde sendrom düzeyinde süren tam bir mani dönemi, bir mani dönemi için, dolayısıyla bipolar I bozukluğu tanısı için yeterli bir kanıttır. 

Not: A-D kriterleri bir manik dönem oluşturur. Bipolar I bozukluğunun teşhisi için yaşam boyu en az bir kez mani dönemi geçirilmiş olması gerekir. 

Hipomani Dönemi

A. Kabarmış, taşkın ya da çabuk kızan, olağandışı ve sürekli bir duygudurumun ve etkinlikte ve içsel güçte, olağandışı ve sürekli bir artışın olduğu ayrı bir dönemin, en az dört ardışık gün süreyle, neredeyse her gün, günün büyük bir bölümünde bulunması

B. Duygudurum bozukluğunun olduğu ve içsel güçte ya da etkinlikte artma olduğu dönem boyunca, aşağıdaki belirtilerden üçü (ya da daha çoğu) (çabuk kızan bir duygudurum varsa dördü) sürmüştür, bunlar olağan davranışlardan önemli ölçüde değişik ve belirgin derecede olmuştur: 

1. Şişirilmiş benlik saygısı veya büyüklük düşünceleri

2. Azalan uyku ihtiyacı (örneğin, sadece 3 saatlik uykudan sonra dinlenmiş hissetme)

3. Normalden daha konuşkan veya konuşmaya devam etme baskısı

4. Fikir uçuşması veya düşüncelerin yarıştığı öznel deneyim

5. Dikkatin dağınıklığı (yani, dikkatin önemsiz veya alakasız dış etkenlere çok kolay çekilmesi) olduğu bildirilir veya öyle olduğu gözlenir

6. Hedefe yönelik aktivitede artış (sosyal olarak, işte veya okulda veya cinsel olarak) veya psikomotor ajitasyon (yani, amaç odaklı olmayan amaçsız aktivite)

7. Acı verici sonuçlar doğurma potansiyeli yüksek faaliyetlere aşırı katılım (örneğin, sınırsız satın alma çılgınlığı, cinsel kararsızlıklar veya gereksiz ticari yatırımlar).

C. Bu dönem, kişinin belirtisiz olduğu zamanlarda olduğundan çok daha değişik, işlevsellikte belirgin bir değişikliğin görüldüğü dönemdir. 

D. Duygudurumdaki bozukluk ve işlevsellikteki değişiklik başkaları tarafından gözlemlenebilir.

E. Bu dönem, toplumsal ya da mesleki işlevsellikte belirgin bozulmaya neden olacak ya da hastaneye yatışı gerektirecek kadar şiddetli değildir. Psikotik özellikler varsa, söz konusu dönem, tanım olarak, mani dönemidir.

F. Bu dönem, bir maddenin (örn. bir ilacın) fizyolojik etkilerine bağlanamaz.

Not: Antidepresan tedavi (örn. ilaç tedavisi, elektrokonvülsif terapi) sırasında ortaya çıkan ve söz konusu tedavinin fizyolojiyle ilgili etkilerinin ötesinde sendrom düzeyinde süren tam bir hipomani dönemi tanısı için yeterli bir kanıttır. Ancak bir ya da iki belirti (özellikle antidepresan kullanımından sonra ortaya çıkan çabuk kızmada artış, sinirlilik ya da kışkırtma belirtileri) bir hipomani dönemi tanısı için ne yeterli sayılmalı ne de bipolar bozukluğa yatkınlığın bir göstergesi olarak görülmelidir. 

Not: A-F tanı kriterleri bir hipomani dönemini oluşturur. Bipolar I bozukluğunda hipomani dönemleri sık görülür, ancak Bipolar I bozukluğu tanısı konabilmesi için hipomani dönemlerinin olması gerekli değildir. 

Bipolar Bozukluk İlaçları

Bipolar bozukluk da kişinin mevcut durumuna göre tedavide değişlikler yapılması ve kontrollere devam etmek önemlidir. Çoğunlukla duygudurum düzenleyeci ilaçlar kullanılılırken, o an şikayetlerine göre bazen antipsikotik ilaçlar, anksiyolitik ilaçlar, uyku ilaçları kullanılabilmektedir.

Bipolar Bozukluk Tedavisi

Bipolar bozukluk tedavisi özenle sürdürülmelidir. İlk atak sonrasında en az 5 yıl koruma tedavisinin sürdürülmesi önemlidir. Bazı kişilerde ömür boyu ilaç kullanımı gerekebilir. Tanının mutlaka bir uzman tarafından konulması ve tedavi sürecinde kontrollerin ihmal edilmemesi önemlidir.

İlaç tedavisi dışında kişinin hem stresör faktörlerle nasıl baş edeceğini hem de hastalık dönemindeki zorlanmalarla baş edebilmesi için pikoterapide önerilmektedir.