Gerek kaza, gerek ameliyat ve yaralanma; cilt iltihapları, yanık ve farklı nedenlerden dolayı oluşan cilt yaraları güzelleşme sürecinde bir müddet iz taşır ve ciltte iz bırakır. Nedbe diye isimlendirilen bu doku kolay bir yara izi olabilmekte ve ayrıyeten hastanın hareket, fonksiyon dahi durumlarını etkileyen kasılmalar ve sertleşmeler biçiminde görülebilir.
Yaraya bağlı sebepler: Yaraların ciddiyet, derinlik ve iltihaplanma durumlarına nazaran değişik biçimlerde görülür. Büyük ve derin yaralar çok daha fazla ve uzun soluklu izler bırakır. Kirli, gergin ve kanlanması bozulan yaralar ise güzelleşme sürecinde hastaya bir oldukça zorluk çıkarır.
Hastaya bağlı sebepler: Hasta kişinin yaralara karşı olan tavrıyla direkt bağlı yaralardır. Açık derili bireylerde, yaşlılarda daha az iz kalmaktadır. Koyu derili bireylerde ise kaba yara izleri kalabilmektedir. Her türlü yola karşın kimi insanlardaki kabarık yaraların izleri genetik olabilmektedir. Unutulmamalıdır ki, uykusuzluk ve gerilim yarada basi oluşmasına, yara ve izlerin makûs sonuçlar doğurmasına neden olabilmektedir.
Cerrahiye bağlı sebepler: Cerrahi müdahalelerde oluşan yara izleridir. Beden çizgilerine uygun oranda ve görünmeyen bölgelerde yapılan yara, kesi ve izler kolay kolay gizlenebilir. Dikişler yara kuvvetini azaltmamalı, gerginliği artırmamalıdır. Mümkün olabildiği ölçüde erkenden alınmaları yara izlerinin oluşumunu önleyecektir.
Sistemik faktörler: Vitamin A ve Vitamin C eksikliklerinden kaynaklı yara güzelleşmesi gecikebileceğinden iz kalması mümkündür. Steroid, immünsupresif ilaçların kullanımı da yaraların düzgünleşmesini geciktirmektedir.
Diyabet, kolajen sentez bozukluğu hastalıkları, radyasyon üzere etkenler yaraların güzelleşmesini zorlaştırır. Ayrıyeten sigara, alkol kullanımı; demir, çinko, bakır ve protein eksikliği yaraların güzelleşmesine mani olmaktadır.
Yaraların Güzelleşme Süreci
Birbirine geçmiş bağlı biçimde üç basamaktan oluşmaktadır.
1- İnflamatuvar (Yangı) fazı: Travmaya karşı bedenin muhafaza emeliyle verdiği birinci karşılık sürecidir. Sonrası 3 – 10 gün sürmektedir. Yaralı bölgeye kan pulcuklarının toplanması, damarların kasılması ve buna bağlı olarak kanama durması, ardından damarların genişlemesiyle de yaralı bölgeye akın eden yangı hücrelerinden dolayı oluşan iltihaplanma süreci baş gösterir. Şayet yara anında dikişle kapatılmaz, açık bırakılır ise, yaralı bölge kendine iyileşerektir ve cilt üstündeki katman ile kaplanana kadar yeni epitelizasyon oluşana kadar birinci faz sürecektir.
2- Proliferatif (Çoğalım) faz: 3 – 4 hafta sürecek olup, ikinci gün başlamaktadır. Cilt altındaki fibroblast isimli hücrelerde artma oluşur. Yeni damar oluşumu artarak bu süreçte yara dudakları kasılır ve yaranın küçültülmesine uğraş gösterir. Akabinde kırmızı doku oluşumu başlar. Yarada ise tansiyon gücü artar ve epitelizasyon başlar.
3- Remodeling (Yeniden modelleme)fazı: 3 haftadan başlayıp 2 yıla kadar uzanan süreçtir. Yaranın gerilip gücü artmasına karşın yara tansiyon kuvveti hiç bir an özgün, doğal gücüne ulaşamaz. Yaralar organize olarak iz oluşum süreci başlar.
Hipertrofik skar nedir, keloid ile farkları var mıdır?
Vücut her yara izine benzeri yansıyı gösterse de ne yazık ki, kimi yaralar küçülmek yerine büyümeyi tercih eder. Büyüseler dahi yara sonlarını aşmazlar. Keloid denilen yara cinsleri yanık sonrası da görülebilmektedir.
Keloid Hakkında
Yunancada yengeç pençesi manasına gelen “Cheloide” sözcüğünden gelmekte olup, Keloid olarak telafuz edilmektedir. Dokunun yana gerçek büyümesinden tarigle seçilmiş sözcüktür. Keloid yara düzgünleşme biçimidir. Bir travma ki, cerrahi kesi, kaza, yanık üzere durumlardan sonra oluşan ve resen iltihaplanan yaraların düzgünleşme safhalarının biçimidir. Keloid dokunun özelliği sistemsiz, sonlu, pembe yahut daha da koyu renk almakta, parlak, deriden kabarık halde görünümlüdür. Kaşıntı oluşumu, rahatsızlık ve dokunulduğunda hassasiyet hissi dayanılmayacak seviyededir. Bu yaralar büyümeye meyilli olup, karnabahar görünümündedirler ve ne vakit büyümeyi bırakacakları ise bilinmez.
Keloid dokunun içinde ne vardır?
Normal bir cilt yapısına göre çok oranda Tip 1 kolajen, fibroblast diye nitelendirilen hücreler ve tıkalı mikrodamarlar bulunmaktadır. Birçok tez ve hipotez olmasına rağmen asıl oluşum nedeni bilinmemektedir.
Keloid kimlerde görülebilir?
Yalnızca insanlarda görülmektedir. Bu yaraya sahip birden fazla insan 10 – 30 yaş ortasıdır ve beyaz ciltli bayanlardır. Yaşlı şahıslarda daha az görülmektedir. Lakin her yaş gurubundan her deri rengine sahip şahısta görülebilir. Kimi şahıslarda genetik oluşuma dayalıdır.
Keloid hangi beden bölgelerinde görülür?
Sırt ve omuzlar, kulak göğsü ve de göğüs bölgesi keloid oluşumu için müsait bölgelerdir. Yüz bölgesinde az görülür. Lakin boyun, çene çizgilerinde oluşabileceği saptanmıştır.
KELOİD TEDAVİSİ:
Kesin tedavi yolu araştırılacaksa olumsuz karşılık verilebilir. Ama daha çok engellenme yolu ön plandadır. Bu sorun sahip şahıslarda elektif cerrahi teşebbüs yapılmamalı, farklı tedavi formülleri uygulanmalıdır. Bazıları:
Lezyon içi kortikosteroid enjeksiyonu, Silikon içeren krem ve baskı yapan örtüler, Lazer tedavisi, Kriyoterapi ( sıvı azot ile dondurma tedavisi), Retinoik asitli kremler, Radyoterapi uygulaması, Mezoterapi uygulaması, Cerrahi müdahale…
Yara izi oluşmasının engellenmesi ve yara bakımı?
Yara izlerini düzeltmek, küçültmek ve de yok etmektense bu izlerin oluşumunu önlemek çok daha kolay ve kıymet arz eder.
1- Kirli, iltihap kapmış yaralar evvela düzgün biçimde temizlenmeli, bol suyla yıkanmalı ve hatta antibiyotik tedavi ile enfeksiyon tedavisi uygulanmalıdır.
2- Yara içerisindeki taş, toprak, cam ve bilhassa kıl üzere yabancı cisimler cilt ve yaradan arındırılmalı, güzelce temizlenmelidir. Ölmüş doku alınmalı, nemlendirme sağlanmalıdır.
3- Dikişlerde az ve tepki yapmayan dikişler kullanılmalı, bu süreçte de yara tansiyonunun yüksek tutulmamasına ihtimam gösterilmelidir.
4- En ince ve kibar dikişler kullanılmalıdır.
5- Ameliyat esnasında yara izleri beden çizgilerine paralel ve gizlenebilir yapıda yapılmalıdır.
6- Dikiş esnasında öbür sağlam dokulara ziyan verilmemeli ve ayrıyeten dokuların damarlarla beslenmesi engellenmemelidir.
7- Dikişlerde olabildiğine erken alınmalıdır.
8- Çok gerginlik oluşturabilecek hareketlerden kaçınılması gerekmektedir.
9- Her daim yara pak tutulmalı, pansumanlar asla aksatılmadan tabip tavsiyeleri dikkate alınmalıdır.
10- Tabip tavsiyesiyle 48 saat sonra yara yıkanmalı, iltihaplara neden olan kir ve gibisi etmenlerden doku uzaklaştırılmalıdır.
11- Pak yaralara pansuman esnasında nemlendirici ve uygunlaştırıcı krem sürülebilir.
12- Hekim bilgisi dahilinde iz giderici kullanılabilir.
13- Güneş ışığından uzak tutulmalı, 1 yıl boyunca giysi ve şapkalarla güneşten yara bölgesi korunmalı, en az 30 SPF özellikte alerjik etken barındırmayan güneş hami krem yahut losyon kullanılmalıdır.
14- Yaraları geç düzgünleşme özelliği bulunan vücutlar için uygunlaştırıcı kullanılmalı, acil olmadıkça cerrahi müdahaleye girişmemelidir.
15- Kesinlikle istikrarlı ve sistemli beslenmeli, çokça C vitamini ve protein alınmalıdır.
Tüm yaralarda iz kalır mı?
Az yahut çok her yara da iz kalır. Katiyen iz bırakmayan cerrahi bir sistem yahut ilaç bulunmamaktadır.
Plastik cerrahi uzmanları lazerle mi dikiş atar?
Güzellik ve estetik branşlara olan ilgi ve bununla birlikte bilinmeyen bu branştan kaynaklı daima lazerle dikiş tabiri kullanılır. Lazer tedavisi çoğunlukla tahrip etme ve cilt katmanını soyma üzere emsal amaçlı kullanılan teknolojidir. Hasebiyle dikiş atma ve birleştirme üzere bir özelliği bulunmaz. Lazerli dikişten gaye ise deri altına atılan ve görülmeyen dikiş tipidir ki, eriyebildiği için tekrar alınmamaktadır. Bu prosedürle yapılan müdahalelerde de yara izi oluşumu olmadığı için iz bırakma mümkünlüğü yoktur.
İnsan ırkı, deri rengi, beslenme ve yaşla birlikte öteki hastalık ve rahatsızlıklar yaraların uygunlaşmasını olumlu yahut olumsuz etkileyebilmektedir. Birtakım şahıslarda ise yara güzelleşme sürecinde kabarma veyahut kızarma görülebilmektedir.
Estetik ameliyatlarda iz kalır mı?
Estetik ameliyat sonrası asla istenmeyen durumdur iz kalması. Lakin asla iz bırakılmaması üzere bir durum kelam konusu değildir. Nazik dikiş atma, dikişlerin gizlenebilmesi, beden çizgilerine orantılı denkleştirme üzere özel yetenek gerektirmektedir. Bu süreçlerin akabinde iz bırakılmadan estetik ameliyat diye nitelendirme kelam konusu olabilmektedir. Misaller sıralanacak olur; burun ameliyatı iç kısımda yapıldığından ciltte iz olmaz. Kepçe kulak ameliyatında ise kulak ardı süreç olduğu için yeniden pek görülmez. Göğüs estetiğinde ise göğüs başı ve etrafı, göğüs dokusu ile göğüs kafesi ortası kıvrımlarda dikiş atma süreci bulunur. Kalan izler ise gizlenebilmekte ve görünmez olması için muhakkak bölge ve noktalarda toplama sağlanır.
Var olan yara izleri yok edilebilir mi?
Mevcut bir yara izinin büsbütün yok edilmesi olanaksızdır. Hedef yara izinin olabildiğine küçültülmesi ve gizlenmesidir.