Kalp kasınızın (miyokard) hayatını sürdürebilmesi için oksijene gereksinimi vardır ve bu oksijen kan yolu ile gelir. İşte kalp kasınıza oksijen taşıyan kanın geçtiğikoroner damarlarındaralması ya da büsbütün tıkanması sonucu kalp kasına gelen kan azaldığında yahut tümden kesildiğinde kalp krizi ya da tabiplerin dediği üzere miyokard infarktüsü oluşur. Kalbe oksijeni taşıyan koroner damarların, plak ismi verilen, kolesterol ve öteki hususların birikmesi ile oluşan yapılarla kalınlaşıp sertleşmesi ateroskleroz olarak tanımlanır. Koroner damarların içindeki plak parçalandığında içinden çıkan unsurlar plağın etrafında bir kan pıhtısı oluşturur. Bu pıhtı damarı tıkayıp kalp kasına kan gelemediğinde, yani kalp kası oksijenden mahrum kaldığında, iskemi dediğimiz durum ortaya çıkar. İskemi sonucu kalp kasının bir kısmında geri dönüşü olmayan bir hasar yahut hücre vefatı oluştuğunda kalp krizi (miyokard infarktüsü) oluşur.
Kalp Krizinden Korunmak İçin
Kalp krizinden ve inmeden korunmanın 3 temel noktası vardır:
Sigarayı bırakın.
Daha fazla hareket edin.
Beslenmenize dikkat edin.
Gayet kolay üzere görünüyor lakin neden hala kalp krizi ve inme dünyada 1 ve 3 numaralı mevt nedenleri olarak kalmayı sürdürüyor? Zira ne yazık ki, aşağıdaki kalp dostu teklifler her vakit dikkate alınmıyor.
Sigarayı bırakın.
Her gün faal olun.
Sağlıklı bir beden tartısına sahip olun. Bunun için VKİ (vücut kitle indeksi) cetvellerinden yararlanın.
Kan kolesterolünüzü düşürün: Doymuş (tereyağ üzere oda ısısnda katı olan yağlar) ve trans yağları (katı margarinler) tüketmeyin, total kolesterolü 200 mg/dL’nin altına çekin. Risk seviyenize nazaran, LDL kolesterolü, kalp hastalığı riskiniz düşük ise 160, orta derecede ise 130 ve yüksek ise 100 mg/dL’nin altına indirin.
HDL (iyi) kolesterol – erkeklerde 40 mg/dL bayanlarda 50 mg/dL yahut üzeri olmalı.
Trigliseridler 150 mg/dL’den düşük olmalı.
Kan basıncını düşürün: Amaç <120/80 mmHg
Diyabetiniz varsa kesinlikle denetim ettirin. Zira diyabetlilerde sıklıkla mevcut olanyüksek kolesterol,yüksek tansiyon, sigara, şişmanlık ve hareketsizlik üzere risk faktörleri nedeniyle kalp damar hastalığı riski 2-4 kat artmıştır.
Stresi azaltın.Stres, sigara içmenize yahut fazla yemenize neden olabilir.
Alkolü sınırlayın. Alkolün fazlası tansiyonu ve trigliserid seviyelerini yükseltir, kalpte ritim bozukluğuna neden olabilir
Kalp Krizinde Teşhis Yöntemleri
Kalp krizi geçiren hastalara pek çok tanısal testler yahut birtakım süreçler yapıldığını duymuşsunuzdur. Bu testlerin neler olduğunu, tabiplerin hangi gayeyle bunlara başvurduğunu temel seviyede de olsa bilirseniz kendinizi daha inançta hissedeceğinizi, size yapılan süreçler konusunda doktorunuzun açıklamalarını daha çarçabuk anlayabileceğinizi düşündüğümüz için size bu bilgileri açıklayarak aktarmayı uygun gördük.
Aşağıda yer alan kan testleri ve öbür teşhis yolları sayesinde hekiminiz:
Gerçekten bir kalp krizi geçirip geçirmediğinizi,
Eğer geçirdiyseniz bu krizin kalbinize ne oranda ziyan verdiğini,
Kalbinizi besleyen koroner arterlerinizdeki hastalığın (KAH) derecesini,
Eğer size daha evvel KAH tanısı konmamış ise, öteki bir deyişle, bu kalp krizi, kalp damarlarınızdaki hastalığın bugüne kadar olan birinci belirtisi ise, bundan sonrası için hangi tedavi usullerinin ve ömür usulü değişikliklerinin kalbinizi koruyacağını ve ileride önemli tıbbi problemlerle karşılaşmanızı önleyeceğini, belirler.
Bu teşhis yöntemlerigirişimselvegirişimsel olmayan yöntemlerolarakayrılırlar. Tıp lisanında genel olarak girişimsel yollar,invazivyöntemler olarak da bilinir. Bir tekniğin girişimsel olması, prosedürün uygulanması sırasında hastanın bedenine dışarıdan rastgele bir alet yerleştirilmesi ya da sıvı vs. verilmesi, manasına gelir.
Girişimsel usuller çok çeşitlidir, hem teşhis hem de tedavi gayeli kullanılırlar. Örneğin kolay bir kan testi için damardan kan alma süreci yahut bedendeki bir boşluğa tüp yahut aygıt yerleştirilmesi bir girişimsel formül olduğu üzere, açık kalp ameliyatları üzere büyük cerrahi süreçler de girişimsel teknikler ortasında yer alır.
Girişimsel Teşhis Yöntemleri:
Kan testleri ve öteki girişimsel teşhis yöntemleri
Kan testleri:Hastanın kalp krizi geçirdiğini doğrulayan ve krizin kalp kasında oluşturduğu hasarın yaygınlığını, gelecekte hastanın ne kadar risk altında olduğunu, koroner arter hastalığının derecesini gösteren ve en uygun tedavi formunu belirlemeye yardımcı olan birtakım testlerdir.
Enzimler:Kalp krizinin erken evresinde, çoklukla göğüs ağrısı ile kişi birinci acil servise başvurduğunda istenen, erken evrede olayın bir kalp krizi olup olmadığını doğrulayan testlerdir, bunlara kalp hasarı göstergeleri ya da kalp enzimleri denir. Bu enzimler olağanda, yüklü olarak kalp kası hücrelerinin içinde bulunurlar, şayet kişi kalp krizi geçiriyorsa, bu sırada oksijensizlik nedeniyle beslenemeyip hasar gören kalp kası hücrelerinden kana geçerler. Kalp kası hasarının teşhisinde en sık kullanılan enzim testlerinin başında kreatin kinaz gelir, enzimin İngilizce isminin birinci harflerinden ötürü kısaca CK olarak bilinir. Bu enzimin bilhassa kalp kasına mahsus olan bir bölümüCK-MBolarak bilinir, kalp krizi geçirmekte olan kişinin kanında, kalp krizinin en kıymetli belirtisi olan göğüs ağrısının (oksijen eksikliğine bağlı iskemik ağrı) başlamasından sonraki birinci 6 saat içinde kişinin kanında, olağana nazaran besbelli derecede artar, olayın 18. saatinde en yüksek seviyesine ulaşır ve 24-36 saat içinde tekrar olağan bir bireydeki seviyesine iner. Fakat kişi büyük bir kriz geçirmiş ya da kriz erken periyotta farkedilip tedaviye geçilmemiş ise, enzimin olağana dönüşü 36 saatten geç olabilir.
Troponinler:Kalp krizinin doğrulanmasında kullanılan başka kan testleri ortasında, yeniden kalp kası hücrelerinde bulunan proteinler olan troponinler çok değerlidir. Troponinlerin farklı çeşitleri vardır, bunlardan bilhassa troponin T (cTnT) ve troponin I (cTnI) olağan bir kişinin kanında çok düşük seviyelerde bulunurken, göğüs ağrısının başlamasından sonraki birinci 4-6 saat içinde kişinin kanında, olağana nazaran besbelli derecede artar. Olayın 10-24. saatinde en yüksek seviyesine ulaşır ve yüksekliği 10-14 gün sürer. Kalp kasında CK-MB testi ile saptanamayacak kadar küçük hasarların (bunlara mikroinfarktlar denir) saptanmasına imkan sağlayan çokhassaskan testleridir.
Trigliseridler:Vücutta yapılan ya da besinlerle dışarıdan alınan beden yağlarındandır. Şişmanlık, çok hareketsizlik, sigara, bilhassa çok alkol almak ve pilav, makarna, ekmek, hamur işleri, tatlılar üzere karbonhidratlı besinlerin çok tüketilmesi (günlük toplam kalorinin %60 yahut daha fazlasının karbonhidrat olması) kanda trigliserid seviyesinin olağandan yüksek olmasına yol açar. Bu durum, damar sertliği için bir risk faktörü oluşturur. Sıklıkla buna kanda kolesterol yüksekliğinin de eşlik ettiği görülür. Kalp hastalığı olan pek çok bireyde ve bilhassa şeker hastalarında, bedende trigliserid imalinin çok artması sonucu, kan trigliserid seviyesi yüksek bulunur.
Kan Testleri Dışındaki Öbür Girişimsel Teşhis Yöntemleri
Transözofajiyal (Yemek Borusu Yolu İle) Ekokardiyografi:
Ekokardiyografi, yüksek frekanslı ses dalgaları yolu ile (ultrason) kalbin, ana atardamar (aorta) ve koroner damarların iç yapısının detaylı olarak görüntülenmesi ve fonksiyonlarının incelenmesidir. Yaygın olarak kullanılan yüzeyel ekokardiyografi (transtorasik) yolunun yetersiz kaldığı kimi durumlarda, yemek borusu (özofagus) yolu ile ekokardiyografi yapılır. Bu durumlar şu formda sıralanabilir: Kalpte pıhtı yahut enfeksiyon varlığının araştırılması, yapay kapak fonksiyonlarının kıymetlendirilmesi, ana atardamar-aort yırtılmalarının aranması, kalp deliklerinin incelenmesi, kalp kapak yetersizliklerinin ciddiyetinin belirlenmesi, kalp kapak tamiri yahut kalp deliklerinin kapatılması ameliyatları sırasında ve sonrasında, süreç muvaffakiyetinin kıymetlendirilmesi.
Süreç 10-30 dakika sürer.
Miyokard Perfüzyon Sintigrafisi (Talyum testi):
Kalp kasına ulaşan kan ölçüsü kıymetlendirilerek şahısta koroner arter hastalığı (KAH) bulunup bulunmadığının anlaşılmasına yarayan bir görüntüleme yoludur. Uygulanan gerilim testinin sonunda sinema için düşük ölçüde radyasyon içeren bir radyoaktif ilaç (talyum) damar yoluyla enjekte edilir. Talyum kan akımı yoluyla koroner arterlere ve oradan kalp kasına ulaşır. Akabinde özel bir kamera yardımıyla verilen radyoaktif hususun kalp kasında nasıl dağıldığını gösteren imgeler elde edilir. Manzaralar bir bilgisayar yardımıyla düzenlenerek, kıymetlendirilir. Kalp kasına giden kan ölçüsü ile hakikat orantılı olarak talyum ölçüsü da artar ya da azalır. Böylelikle koroner arterlerin beslediği kalp kası görüntülenerek koroner arterlerdeki darlık ya da tıkanıklıkların derecesi hakkında, kalp krizinin kalbe verdiği hasarın boyutu konusunda bilgi edinilir. Ayrıyeten kişinin uygulayabileceği en üst idman seviyesinin saptanmasına yardımcı olur.
Egzersiz Gerilimi İle Talyum Testi
Koroner arter hastalığı kimi şahıslarda yalnızca kalbin gerilim altında olduğu ve daha fazla kana muhtaçlık duyduğu durumlarda saptanabilir. Bu nedenle talyum testi ekseriyetle dinlenme ve gerilim sonrası olmak üzere iki çalışma halinde gerçekleştirilir. Kalpte gerilim yaratmak gayesiyle yapılan idman bir koşu bandı yahut bisiklet yardımıyla olabilir. İdman kalbin daha fazla çalışmasını ve kan gereksiniminin artmasını sağlayarak tıkanıklık ve daralmaların varlığını saptamaya yardımcı olur. Kişi en üst idman seviyesinde iken talyum kana enjekte edilerek gama kamera aracılığı ile kalp kasının fotoğrafları çekilir.
Kalp Kateterizasyonuve Anjiyografi
Kalp boşluklarının ve koroner arterlerin, kontrast hususun (bir çeşit tıbbi boya maddesi) toplar damarlardan kana kateter denilen bir tüp aracılığı ile enjekte edilmesi sırasında görüntülenmesi ve“X” ışınlarıkullanılarak hareketli sinema çekilmesi temeline dayanır. Kalp damar hastalıklarının teşhisinde en faydalı ve gerçek bilgi veren tekniklerin başında gelir. Atardamarların nerede daraldığını ya da tıkandığını, kalp kasının ne kadar yeterli çalıştığını, kalbin içindeki kan basıncını ve oksijen seviyesini gösterir. Elde edilen datalar tedavinin yönlendirilmesinde çok kıymetlidir ve birden fazla hastada tedavi stratejisinin seçimi için temel belirleyici olmaktadır. Günümüzdeki teknolojik şartlar ve bilgi birikimi sayesinde, ismi geçen süreçlerin muvaffakiyet oranı % 99’un üzerindedir. Süreç 2-3 saat sürer.
ElektrofizyolojikTestler
Kalbin, kasılmasını sağlayan özelleşmiş bir elektrik iletim sistemi vardır. Bu sistemde, sağ kulakçıkta yer alan ana merkezden (sinüs düğümü) çıkan ikazlar, kulakçıklarla karıncıklar ortasında yer alan bir orta istasyondan (atriyoventriküler düğüm) kısa bir bekleme ile geçtikten sonra yeniden özelleşmiş iletim yolları ile karıncıklara yayılır ve böylelikle ana merkezde üretilen elektriksel ihtar tüm kalp kası hücrelerine iletilerek kalbin kasılmasını sağlamış olur.
Çok çeşitli nedenlerle kalbin bu olağan ihtar ve mesaj sisteminde aksamalar oluşabilir. Bazen de doğuştan olan ek yollar iletimde adeta kısa devrelere yol açarak taşikardi dediğimiz süratli kalp atışlarına neden olabilirler. Ayrıyeten bazen kalbin rastgele bir yerinden kalbin üstte kelamı edilen ana ihtar merkezinin kontrolü dışında ihtarlar çıkabilir ve süratli atışlara neden olabilir.
Elektrofizyolojik testler olarak bilinen bu teşhis prosedürü ile kasık ve/veya uzunluğundan damar içine yerleştirilen ince kılıflardan geçirilerek kalbe ulaştırılan elektrod kateter denilen ince teller yardımıyla kalbin içinden direkt alınan elektrik sinyalleri, gelişmiş bilgisayarlar aracılığı ile kıymetlendirilerek olağandan sapmalar araştırılır. Bu sayede kalbin ana merkez ikaz sisteminin uygun çalışıp çalışmadığı ve ihtarları ileten sistemin fonksiyonunu inançla görüp görmediği anlaşılabilir. Birden fazla sefer süratli atma halinde çarpıntı (taşikardi) yakınması olan hastalarda, hastanın yakınma nedeni olan süratli atışlar özel sistemlerle kalbin içine yerleştirilen bu tellerden (çalışmanın emeline ve ritim bozukluğunun çeşidine nazaran 2-4 adet) verilen ikazlarla oluşturularak meydana geliş nedenleri araştırılır.
Tanısal emelle yapılan elektrofizyolojik testler 30-60 dakika kadar sürer. Şayet tedavi edici bir teşebbüs gerekirse bu 1-4 saat kadar sürebilecek bir süreçtir.
Elektrofizyolojik testlerle elde edilen bilgiler öbür bir teşhis prosedürü (örneğin EKG) ile sağlanamaz. Birden fazla kere öbür teşhis sistemleri yetersiz kaldığı vakit uygulanır.
Girişimsel Olmayan Teşhis Yöntemleri
Elektrokardiyografi (EKG)
Kalbin elektriksel aktivitesini ölçen bir yoldur. Kalp, sağ kulakçıktaki sinüs düğümü denilen bir yapıdan çıkan elektrik ihtarları ile çalışır. Olağanda dakikada 60-80 kere çıkan bu ihtarlarla evvel kulakçıklar kasılır ve içindeki kanı karıncıklara boşaltırlar, daha sonra ise (belli bir gecikmeden sonra) karıncıklar kasılır ve kulakçıklardan kendilerine gelen kanı aorta ve akciğer atardamarına (pulmoner arter) atar. Kalpte oluşan bu elektrik akımlarının kağıda yazdırılma sürecine elektrokardiyografi (EKG, elektro, elektrokardiyogram) denir. Bu akımlar milivoltlar seviyesinde yani epeyce düşük amplitüdlü oldukları için bunların yülseltilerek yazdırılmaları gerekir ki bu işi EKG aygıtları yapar.
EKG, kalbin bilhassa ritmi, damar hastalıkları, kalp krizi ve kalbin kasının kalınlaşmaları hakkında pahalı bilgiler verir. EKG; kolay olması, hasta açısından zahmetsiz olması, her yerde uygulanabilir ve ucuz olması nedeniyle yaygın olarak kullanılır.
Egzersiz Gerilim Testi (Eforlu EKG)
Koroner arter hastalığı bazen yalnızca kalbin gerilim altında olduğu ve daha fazla kana gereksinim duyduğu durumlarda saptanabilir. Kalpte gerilim yaratmak hedefiyle yapılan idman bir koşu bandı yahut bisiklet yardımıyla olabilir. İdman kalbinizin daha fazla çalışmasını ve kan muhtaçlığının artmasını sağlayarak, kalbi besleyen koroner damarlara gelen kan ölçüsünün azaldığını, tıkanıklık ve daralmaların varlığını gösterir. Ayrıyeten, hekimin, hastası için uygun olan idman tipini ve seviyesini saptamasına yardımcı olur.
Ambulatuvar EKG İzlemi (Holter izlemi)
Kalp atımlarının sisteminin değişmesine aritmi denir. Aritmide, atımlar ortasındaki aralıklar kısalabilir, uzayabilir ve atım sayısının olağandışı ölçüde artabilir (taşikardi) yahut azalabilir (bradikardi). Koroner kalp hastalıkları, kalp kası hipertrofisi (kalınlaşması), kalp kasının iltihabi hastalıkları, kapakçık hastalıkları, kalpte birtakım elektrofizyolojik anormallikler aritmiye neden olur. Bunun dışında metabolik bozukluklar, elektrolit istikrar bozuklukları, tütün, alkol, gerilim, kafein, diyet ilaçları, soğuk algınlığı ilaçları da aritmi nedeni olabilir.
Normal EKG tekniği ile saptanamayan aritmilerin teşhisinde Ambulatuar EKG İzlemine başvurulur. Bu usulde, kalp ritmi, hastaya takılan holter ismi verilen portatif bir aygıt ile 24 saat takip edilip kaydedilir.
Tansiyon holteri ise hastaların tansiyonunun 24 saat boyunca, gün içinde, gerçek hayat şartları altında gösterdiği dalgalanmayı ve uyku sırasındaki tansiyon pahalarını kaydeder.
Ekokardyiografi(Eko)
Bir ultrasonografi yoludur, ses dalgaları aracılığı ile kalbin yapısı ve hareketlerinin imajlı olarak incelenmesini sağlar. Birebir vakitte kalp genişliğinin ne kadar olduğu, kalp kasının kalınlığı konusunda da bilgi verir. Ekokardiyografi süreci sırasında kullanılan ve monitöre (ekran) bağlı mikrofon gibisi bir gönderici kalbe insan kulağının duyamayacağı yükseklikteki ses dalgalarını gönderir. Bu dalgalar ekranda kalbin bir imgesini oluşturur. Bu manzara kalbin ve kalp kapaklarının durumu ve işleyişi hakkında doktora görsel bir bilgi verir. İnançlı ve acısız bir uygulamadır.
Kalbin Direkt Grafisi
Kalbin, aortun, pulmoner arterin (akciğer atardamarı), akciğerlerin ve göğüs duvarının röntgen (X-ışınları) kullanılarak çekilen sinemasıdır. Kalbin hudutlarını, halini, büyüme olup olmadığını gösterir. Lakin, kalbin içindeki yapıları göstermez.
Kalbin Bilgisayarlı Tomografisi
Kalbin bilgisayarlı tomografi ile görüntülenmesi, aort hastalıkları, kalp içindeki kitleler ve kalbi saran zar olan perikardın hastalıklarının teşhisinde kullanılır.
Bilgisayarlı tomografi, X-ışınları kullanılarak bedenin incelenen bölgesinin kesitsel manzarasını oluşturmaya yönelik radyolojik teşhis usulüdür. Bilgisayarlı tomografide olağan röngen sinemalarında görülmeyen yumuşak doku ayrıntıları görülebilmektedir. İnceleme sırasında hasta bilgisayarlı tomografi aygıtının masasında hareket etmeksizin yatar. Aygıt bir bilgisayara bağlıdır. X-ışını kaynağı incelenecek hasta etrafında 360 derecelik bir dönüş hareketi gerçekleştirirken, oyuk boyunca dizilmiş dedektörler tarafından x-ışını demetinin bedeni geçen kısmı saptanarak elde edilen bilgiler bir bilgisayar tarafından işlenir. Sonuçta dokuların birbiri arkası sıra kesitsel manzaraları oluşturulur. Oluşturulan imajlar bilgisayar ekranından izlenebilir. Ayrıyeten imgeler sinemaya aktarılabileceği üzere gerektiğinde tekrar bilgisayar ekranına getirmek üzere optik diskte depolanabilir.
Pozitron Emisyon Tomografisi (PET)
PET, insan bedenindeki organ ve dokuların metabolik suratlarını (glukozu kullanma hızlarını) belirleyen ve son yıllarda ülkemizde de süratle yaygınlaşangüvenilir bir görüntüleme usulüdür. Glukoz floresans oluşturucu bir unsur ile işaretlenip, pozitron ışıması yapan ve dokuda sinyal oluşturan sıvı unsur haline dönüştürülerek damar yolu ile hastaya enjekte edilir. PET aygıtını çepeçevre saran ve detektör olarak isimlendirilen algılayıcılar, dokulardan oluşan bu sinyalleri toplayarak kaydeder. Kaydedilen bu sinyaller elektronik ortamda bilgisayarlar aracılığı ile imgeye dönüştürülür. Bu biçimde bedendeki olağan ve olağandışı (metabolik aktiviteleri olağana nazaran azalmış ya da artmış) bölgeler üç boyutlu olarak görüntülenir.
Kalp krizi sonrası kalp kasında doku hasarı oluşabilir ve hasarlı dokuda metabolik aktivite yavaşlar. PET, kalp kasında oluşan ve metabolizmanın azaldığı bu hasarlı bölgeyi sağlam bir biçimde göstermektedir. Bilhassa baypas uygulanması düşünülen hastalarda bu durum kıymet taşımaktadır. Kalp kasında bariz harabiyet saptanan hastalar baypas ameliyatından kâfi fayda görmemektedir.PET / BT: PET tetkiki sonrasında bedenin bilgisayarlı tomografik tetkiki yapılarak yeniden üç boyutlu olarak manzaralar elde edilir. PET incelemesinde olağandışı olarak izlenen bölgenin tomografik manzarada bedendeki hangi organ yahut yapıya ilişkin olduğu belirlenir.
Kalp Krizi Belirtileri Nelerdir, Ne Yapmalı?
Bazen kalp krizi çok ani ve şiddetli bulgular ile başlar ve kolay kolay teşhis konabilir. Lakin pek çok bireyde olay yavaş ve hafif bir ağrı yahut rahatsızlık hissi ile başlar ve ne olduğu anlaşıldığında hasta için geç kalınmış olabilir. Kalp krizi belirtileri:
Göğüste ağrı ya da rahatsızlık hissi.Sıklıkla göğsün ortasında, birkaç dakika süren, bazen azalıp artabilen, basınç, sıkıştırma, dolgunluk ya da ağrı hissi şeklindedir.
Vücudun üst kısımlarında başka bölgelerde rahatsızlık hissi.Bir kolda yahut her ikisinde, sırtta, çenede yahut midede ağrı ya da rahatsızlık hissi.
Nefes alıp vermede zahmet.Göğüste ağrı ya da rahatsızlık hissi ile birlikte yahut tek başına teneffüs zahmeti.
Diğer belirtiler.Soğuk terleme, bulantı yahut baş dönmesigöğüs ağrısı ya da göğüste rahatsızlık hissi.
Hem bayan hem de erkeklerde kalp krizinin en sık belirtisigöğüs ağrısı ya da rahatsızlık hissidir. Lakin, bayanlarda öteki bulgular da sıklıkla göğüs ağrısına eşlik eder.
Emin olunamadığı durumlarda bile üstteki belirtiler ve kalp krizi kuşkusu olduğunda kesinlikle en kısa müddette (5 dakikadan fazla beklenmemeli) acil yardım ve ambulans çağrılmalıdır. Burada dakikalar kıymetlidir ve süratli hareket ederek bir ömrü tahminen de kendi hayatınızı kurtarabilirsiniz. Ambulansın gecikmesi halinde hasta bir taksi ile derhal acil servise getirilmeli ve şayet hastaya yardımcı olabilecek kimse yoksa arabayı hastanın kendisi kullanmamalıdır.
