Kalp Nakli Hastaları için Kılavuz

Kalp Nakli Hastaları için Kılavuz

Kalp nakli, Aralık-1967 tarihinde, Güney Afrika’ nın Capetown kentinde yapılan birinci operasyondan günümüze, tüm dünyada kalp yetmezliği olan hastalarda uygulanan başarılı bir tedavi olarak kabul edilmiştir.

KALBİN YAPI VE FONKSİYONU

Kalp, akciğerlerin ortasında, göğüs kemiğinin altında yer alan yaklaşık bir yumruk büyüklüğünde kastan oluşmuş bir organdır. Kalp düzgün ve organize bir biçimde gevşeyip kasılarak (atarak) kanı kalp odacıklarından büyük atardamarlar yoluyla bedene pompalar. Kan dokulara oksijen ve besinleri taşırken, ziyanlı eserleri ve artıkları, akciğerler, böbrekler ve karaciğer yoluyla bedenden uzaklaştırır.

KARDİOMYOPATİ

Kardiomyopati, kalp yetmezliğine neden olabilen bir kalp kası hastalığıdır. Kalp kası büyür ve kasılma işlevlerini kaybeder, kanı organ ve dokulara aktif olarak pompalayamaz hale gelir, sonunda kalp yetmezliği gelişir. Bedendeki fazla su, damarlarda, akciğerde, karaciğerde, karın boşluğunda ve bacaklarda birikmeye başlar.Oksijen ve gıdayı yeteri kadar alamayan başka organlar da vakit içinde bu durumdan ziyan görür.

Kardiomyopati sebepleri:

1. Dilate (genişlemiş) kardiomyopatiaşağıdaki nedenlere bağlı olabilir:

• Viral (enfeksiyon)
• Loğusalık (doğum sonrası dönem)
• Alkol (kronik alkoliklerde gelişir)
• Uyuşturucu ilaç kullanımı
• Sebebi bilinmeyen

2.İskemik kardiyomyopati

Koroner arter hastalığına bağlı kalp kasının yetersiz kan alması yahut kalp krizi(enfarktüs) sonrası kalbin kas gücünü kaybetmesidir.

3.Konjenitalsebeplere bağlı kardiomyopati: Doğumdan itibaren kalpte hastalığı olanlarda görülen kardiomyopati cinsidir.

4.Sertleşmiş ve duvarları kalınlaşmış kardiomyopatiler:

• Kalınlaşmış (Hipertrofik)
• Gevşeyemeyen (Restriktif)

KALP NAKLİ İÇİN GEREKSİNİM

Kalp yetmezliği ilaç tedavisine karşılık vermeyen yahut cerrahi bir prosedürle düzeltilemeyen hastalar kalp nakli adayı olarak kıymetlendirilir.

TRANSPLANTASYON ÖNCESİ KIYMETLENDİRME SÜRECİ

Transplantasyon öncesi kıymetlendirme süreci hastanın Kalp Damar Cerrahisi Kliniğinin transplantasyon kısmına başvurması ile başlar. Gerekli tetkiklerin yapılması ve hastanın uygun bir alıcı aday olarak hazırlanması için hastanede geçen müddettir.

Kalp nakli ekibi

Kalp nakli koordinatörü:Transplantasyon süreci boyunca hasta, aile ve başka transplantasyon grubu ortasında irtibatı sağlar.

Enfeksiyon hastalıkları uzmanı:Oluşabilecek enfeksiyonlara karşı hastaları korumak, oluşmuş olan hastalıkları tedavi etmekle misyonlu uzmandır.

Patoloji Uzmanı:Doku reddini anlamak için yapılan biopsilerin değerlindirilmesini yapar. Biopsi sonucu verilecek tedavi konusunda doktora yol gösterir.

Kalp transplantasyon cerrahı:Cerrahi olarak kalp nakli ameliyatının olabilirliğini kıymetlendirir. Ameliyatı ve ameliyat sonrası takibi yapar.

Kalp transplantasyon kardioloğu:Kalbi ve varsa (şeker hastalığı üzere.) öteki hastalıkları kıymetlendirir, transplantasyon öncesi ve sonrası denetimleri ve gerekli tedavileri verir.

Hemşire:Transplantasyon takımı ile bir arada çalışır, tedavi ve hasta bakımını verir.

Fizyoterapist:Akciğerler ve kaslar için gerekli egsersizleri verir.

Diyetisyen:İdeal kiloyu belirler, kalp yetmezliğindeki diet kısıtlamaları konusunda bilgi verir.

Nakil öncesi tetkikler

Elektrokardiografi (EKG)

EKG çekilerek kalp ile ilgili rastgele bir ek sorun olup olmadığı denetim edilir.

Ekokardiografi (EKO)

Bu test kalbin pompa işlevini, kalp duvarının hareketlerini, kapakların çalışmasını ve kalp odacıklarının boyutlarını belirlemek için yapılır.

Akciğer filmi

Kalbin boyutları ve akciğer de olabilecek problemler için gereklidir.

Laboratuar testleri

Kalp damar cerrahisi kliniğinde kan kümesi ve doku tipi belirlemesi, hepatit, HIV üzere enfeksiyon parametrelerine bakılır, anemi, kanama sorunları , böbrek ve karaciğer hastalıklarıya ilgili araştırmalar yapılır.

Kateterizasyon ve Anjiografi (Anjio)

Kasıktan atardamar yoluyla girilip kalbe opak husus verilerek yapılan bu tetkikte koroner arterlerdeki tıkanıklıklar gösterilmekte, kalp odacıklarının basınçları ölçülebilmekte ve kalbin işlevleri tespit edilebilmektedir.

Periferik doppler testi

Kasık, bacaklar ve ayakların ultrasonu yapılarak damarlarda darlık ve tıkanıklar incelenir.

Karotid doppler testi

Boyunda karotis (şah) damarlarının ultrason ile incelenmesidir. Tıkanıklık ve darlıklar evvelce tespit edilerek ameliyat sonrası felç ve inme riski azaltılır.

Karın ultrasonu

Bu çalışma ile karındaki tüm organların, karaciğer, böbrekler, pankreas, safra kesesi, ve dalağın ultrasonu yapılarak rastgele bir hastalık olup olmadığı araştırılır.

Akciğer işlev testleri

Akciğerlerin işlevini ve havalanma kapasitesini ölçmektedir.

Aşılama

Grip, zatüree ve hepatit (sarılık) aşıları yapılır.Tüberküloz (verem) olup olmadığı cilt testi ile araştırılır.

Kalp nakli hastasının seçimi

Hasta için ,kalp naklinin uygun olup olmadığı ,kalp nakli takımının her birinin fikri ve teklifleri alınarak ortak bir karar ile belirlenir.

Bir adayda kalp nakil operasyonu kararı vermek için temel alınan kriterler şunlardır:

ü İlaç tedavisine karşılık vermeyen son devir kalp yetmezliği olup tıbbi ve cerrahi olarak diğer bir tedavi seçeneği olmayan hastalar kalp nakli adayı olarak transplantasyon proğramına alınınır.

Kalp yetmezliği olupta kalp nakli için uygun olmayan durumlar şunlardır:

• Akciğer hipertansiyonu
• Kanser
• Düzelmesi mümkün olmayan karaciğer, kalp yahut akciğer işlev bozukluğu.
• Aktif enfeksiyon
• 65-70 üzeri yaş
• Vasküler (damar) hasarı yapmış diabet (şeker hast.)
• İleri periyot beyin damarları hastalığı
• Aşırı şişmanlık yahut zayıflık
• Madde bağımlılığı
• Verilecek ilaçları kullanamayacak kadar beyin ve beden işlevi bozukluğu durumlarında kalp nakli ameliyatı yapılamaz

Donörler (organ vericileri)

Kalp nakli bekleme listesine alındıktan sonra donör (verici) kalbi bekleme süreci başlar. Kan kümesine nazaran (A,B,AB yahut O grubu) ve beden ölçülerine uygun bir verici bulunduğunda alıcı hastalar hastaneye davet edilir. Çağrılan hastalardan uygun olan birisi alıcı olarak seçilir. Misyonlu tabipler seçimi yaparken başka birçok kriteri de göz önünde bulunduracaktır. Bunlar faal enfeksiyon varlığı, akciğer hipertansiyonu üzere nakil esnasında ilaç tedavisi gerektirebilecek yahut amaliyatı riske sokacak problemler olabilir.

Donör (verici) hakkında alıcıya rastgele ferdî bir bilgi verilmeyecektir.Verilecek bilgiler transplantasyon koordinatörünün uygun gördüğü kadar olacaktır..

Bekleme süreci

Uygun bir donör için geçen bekleme süreci uzun sürebilir, duygusal ve fizikî olarak dertli geçebilir.Hasta bu süreci verilecek ilaçlara nazaran konutta yahut hastanede geçirebilir.

Alıcı hasta konutta bekliyorsa , çağrıldığında vakit kaybetmeden meskenden çıkabilmesi ve hastaneye çabuk ulaşabilmesi için evvelce aşikâr hazırlığının olması gerekmektedir. Aşağıda hazır bulundurulması gereken eşyaların listesi verilmiştir.

1. Kişisel eşyaların , pijama, havlu, gözlük ve çamaşırların bulunduğu hazır bir çanta.
2. Sosyal güvenlik evrakları (Emekli sandığı, Bağ-Kur karnesi).
3. Kullanılan ilaçların listesi.
4. Ev ve yakınlarının telefon numaraların.

TRANSPLANTASYON CERRAHİSİ

Donör kalp bulununca, transplantasyon koordinatörü donör kıymetlendirme grubu ile kalp nakli takımı ortasında bir köprü olur. Nakil ameliyatı için hazırlık ve zamanlama, nakil takımı ile donör takımı ortasında kararlaştırılır. Başka organlar da kullanılacağı için kurallar uygun olduğunda ameliyata başlanacaktır.

Kalp nakli ameliyatı esnasında , kalbin büyük bir kısmı çıkarılacaktır. Cerrah yalnızca tabanı (atrium) içeren küçük bir parçayı, yeni kalbi üzerine dikebilmek için içeride bırakacaktır. Ameliyat yaklaşık 4-5 saat sürecektir.

Transplantasyon ameliyatı sırasında ve sonrasında nakil koordinatörü aileye hastanın durumu hakkında bilgi verir.

Ameliyat sonrası bakım

Yoğun Bakım Ünitesi:Hasta ameliyattan sonra , ağır bakım ünitesine alınır. Bu mevzuda eğitim almış hekimler ve hemşireler tarafından çok yakın takip edileceği bu periyotta hastanın ve ziyarete gelen yakınlarının bilmesi gereken kurallar vardır:

a.Odaya giren herkesin ellerini yıkaması gerekir. Hastayı mikroplardan korumak için, ziyaretçilerden steril gömlek, eldiven ,maske üzere kollayıcı kıyafetler giymeleri istenir.

b.Yoğun bakımdaki birinci saatlerde anestezik unsurlar tesirini yitirip hastanın kendi teneffüsü gelinceye kadar teneffüs makinesine bağlı tutulacaktır.

c.Hastanın gereksinimi olan sıvı ve ilaçları alabilmesi ve ayrıyeten gerektiğinde kan tetkikleri için örnek alınabilmesi için kol ve boynundan, damar yolları takılı olacaktır.

d. İdrar çıkışının takibi ve böbreklerin çalışmasını takip etmek için bir idrar sondası takılır. Bu sonda ameliyattan sonra 1-2 gün içinde çekilecektir.

e.Göğüs duvarına yerleştirilen tüpler, içeride biriken sıvıları dışarı atmak için takılmış olup kısa bir mühlet içinde tabip tarafından çıkarılacaktır.

f.Göğüs kesisinin altında bulunan 2 adet ince tel ,ihtiyaç duyulursa kalp pilini bağlamak için yerleştirilmiş olup taburcu olmadan evvel çekilecektir.

h.Yoğun bakımda hasta ,belirli aralıklarla öksürtülerek ve teneffüs egsersiz aygıtıyla çalıştırılarak akciğerleri güçlendirmeye çalışılır.

Ameliyat sonrası egsersiz

Hastanın ağır bakımda teneffüs makinesinden ayrıldıktan sonra oturması ve yürümesi istenir.Günlük aktiviteleri her gün biraz daha arttırarak birkaç gün içinde yardımsız kendi işlerini yapabilir hale gelmesi sağlanır.

KOMPLİKASYONLAR (ÇIKABİLECEK PROBLEMLER)

Transplantasyon sonrası bir ekip beklenilmeyen sorunlarla karşılaşılabilir.

Transplantasyon takımı bu sorunların oluşmasını evvelce önlemek için gerekli önlemleri alacaktır. Hastanın ihtarları dikkate alması, , sorunlar karşısında erken davranarak tabibini bilgilendirmesi gereklidir.

Enfeksiyonlar

Antirejeksiyon (doku reddini önleyen ) ilaçlar, bedenin mikroplara karşı doğal savunma sistemini bozmakta, ve kişiyi enfeksiyona açık ve müdafaasız hale getirmektedir.Aşağıda sık karşılaşılan enfeksiyonlar sıralanmıştır.

Viral enfeksiyonlar

Sitomegalovirüs (CMV) :Nakil hastalarında en sık görülen viral enfeksiyonlardan biridir. Ameliyattan sonraki birinci aylarda daha sık görülür.Yorgunluk, ateş, gece terlemeleri, eklem ağrıları, baş ağrısı, bulantı, kusma, ishal ve nefes darlığı görülebilir.Bu durum hastaneye yatmayı gerektirebilir.

Herpes Simplex (tip 1 ve 2 ) :Bu virüs daha çok cildi fiyat, ancak nadiren akciğer yahut gözlerde de görülebilir.Tip 1 ağız etrafında uçuk, tip 2 ise genital (cinsel) bölgede kabartılarla karakterize yaralar yapar. Bulaşıcı bir hastalıktır.Çoğu herpes enfeksiyonları hafiftir, nadiren önemli olurlar. İğne, ilaç yahut kremlerle kısmen tedavi edilmektedirler.

Belirtileri ortasında zayıflık, ağız ve cinsel bölgede ağrılı, içi sıvı dolu uçuklar olmasıdır. Hastanın yutkunma ile ağrısı oluyorsa, bayanlarda olağandışı vajinal akıntı varsa durumu hekimine bildirmesi gereklidir.

Herpes Zoster (Zona)Döküntü yahut küçük su toplamış bölgeler olarak ortaya çıkar.Göğüs, sırt yahut kalçada görülür.Lezyonlar ağrılı ve ağrısız olabilir.

Varicella Zoster (Suçiçeği)Suçiçeği , daha çok çocukluk çağlarında olan döküntülü bir hastalıktır. Hasta şayet çocukluğunda geçirmemişse hastalanmayı beklemeden tabibine haber vermelidir.

Fungal (Mantar) enfeksiyonlar

Kandida (Pamukçuk)Kandida, nakil hastasında çeşitli enfeksiyonlara neden olabilecek bir mantar cinsidir.Genelde ağız ve boğazda başlar, gözleri, teneffüs ve boşaltım organlarını da tutabilir.

Ağızda ve boğazda görülürsepamukçukdenir. Beyaz, modüllü bir görünümü vardır. Ağrı, hassasiyet ve yutma zahmeti yapar.

Kandida birebir vakitte ağızdan mideye kadar giden yemek borusunu yahut bayanlarda vajinayı tutabilir. Vajinal enfeksiyon genelde kaşıntılı olup ağır sarı beyaz akıntı ile görülür.

Bakteriyel enfeksiyonlar

Yara Enfeksiyonları

Bakteriyel yara infeksiyonları ameliyat bölgesinde olur. Ateş, kızarıklık,şişlik, hassasiyet yahut akıntı oluyorsa bu durum doktota bildirilmelidir.

Pnömosistis Karini :Normal olarak akciğerde bulunan bir cins mantardır. Savunma sistemi zayıflamış insanlarda (örneğin nakil hastalarında), bu mikrop önemli zatürreye neden olabilir.Erken devirde, hafif, kuru öksürük ve ateş vardır. Hasta soğuk algınlığı geçirmekte olduğunu düşünüyor olsa bile durumu hekimine bildirmelidir.

REJEKSİYON (ORGAN REDDİ)

Bulgu ve belirtiler

Vücudun savunma sistemi ,bakteri ve virüs üzere yabancı unsurları algılayıp yok ederek kişiyi mikroplardan ve hastalıklardan korur. Bedendeki bu savunma sistemi yeni kalbi de yabancı bir husus olarak algılayarak onu yok etmek eğilimindedir.

Rejeksiyon yani organ reddi, bedenin savunma sisteminin yeni kalbi yabancı olarak algılayarak onu yok etmeye çalışması teşebbüsüdür. Tepkisi önlemek için, anti-rejeksiyon ilaçların kullanılması gerekmektedir.

Kalp nakli hastalarının yarısına yakını, anti-rejeksiyon ilaç kullanmalarına karşın , birinci bir yıl içinde en az bir yada iki kere rejeksiyon yaşamışlardır.İlk atak genelde birinci 6 ay içinde olur. Rejeksiyonlar ilaç dozlarının artırılması ve yeni ilaç eklenmesi ile denetim edilirler. Rejeksiyon oluşması kalbin yetmezliğe gireceği manasına gelmez.

Rejeksiyon erken tespit edilirse tedavisi daha kolay olacağından, hastanın aşağıda sıralanan şikayetleri olursa tabibine haber vermesi gereklidir:

• Yorgunluk/zayıflık
• 37’ üzeri ateş
• Nefes darlığı
• Hızlı yahut atlayan kalp ritmi (aritmi)
• Ellerde vaya ayaklarda şişlik
• Hızlı kilo alımı
• Kan basıncında düşme
• Rahatsızlık hissi, nezle çeşidi kırıklık,yorgunluk,halsizlik

Rejeksiyon araştırılması için EKG, EKO ve kan testleri üzere değerlendirmelerin yanı sıra biopsi gerekecektir.

Biopsi:Günümüzde hala rejeksiyonun tespiti için en kesin teşhis sistemi kalp biopsisidir. Biopsiler programlı bir biçimde ameliyattan sonra muhakkak aralıklarla yapılırlar.

Biopsi süreci, anjio-kateter laboratuarında yapılır. Hastanın boynunun sağ tarafından santral damar yolu açılır, biopsi kateteri bunun içinden ilerletilir ve kalbin iç kas kısmından 3-4 minik modül mikroskop ile incelenmek üzere alınır.Alınan bu modüller patolog tarafından kıymetlendirilir. Bu tetkik yaklaşık 15-20 dakika sürmektedir.

Hastanın hiçbir şikayeti olmadığı halde biopsisi olağandışı çıkabilir. Bu yüzden muhakkak takvime bağlanmış olan biopsilerin yapılması son derece kıymetlidir. Sonuca nazaran transplantasyon grubu en güzel tedaviyi planlayacaklardır.

Biopsilerin incelenmesi sonucunda, rejeksiyon bulguları varsa , süreksiz olarak ilaç dozları arttırabilir.

DİABET (Şeker Hastalığı)

Antirejeksiyon ilaçlarının kimileri, bilhassa prednol ( ve deltakortil) diabet hastalığına yatkınlık yapabilir. Diabet kandaki şeker oranının artmasıdır.

Diabetin belirtileri, artan susuzluk hissi, sık idrara çıkma, bulanık görme, ve konsantrasyon güçlüğüdür. Erken teşhis, ilaç kaynaklı bu hastalığın düzeltilmesi yahut denetimi için kıymetlidir. Kandaki şeker düzeyinin ayarlanması kilo vererek, diyet ve egsersiz yaparakta sağlanabilir.Rejeksiyon için verilen ilaç dozu azaltılınca, kan şekeri de vakitle olağan kıymetlerine ulaşacaktır.

YÜKSEK KAN BASINCI (HİPERTANSİYON)

Yüksek kan basıncı, alınan ilaçların bir yan tesiri olarak ortaya çıkabilir.Kan basıncını denetim etmek için ek bir ilaca gereksinim duyulabilir. Hekiminiz bu ilacı belirleyecek ve dozajını ayarlayacaktır.

İLAÇLAR

Reçete edilen ilaçlar tanım edildiği üzere nizamlı olarak kullanılmalıdır. İlaçların dozlarının çok uygun bilinmesi gereklidir. İlaçların ismi ve hedefi ,kullanma formu ve dozu, ne vakit alınacağı , nasıl alınacağı, ne kadar devam edileceği, yan tesirleri, ilaçsız kalmamak için ne sıklıkta yazdırılması gerektiği, ilaç alırken nelerden uzak durulması gerektiği hekiminiz tarafından anlatacaktır.

Doktora istişareden mutlaka ilaç kesilmez yahut dozu değiştirilmez!

Tüm tedavi mühletince ilaçlar nasıl kullanılmalı ve saklanmalı ?

1.İlaçlar yepyeni kutularında saklanmalı ve ağızları sıkıca kapatılmalıdır.

2.Direkt güneş ışığından korunmalı, serin ve kuru bir yerde saklanmalıdır.

3.Aynı ilaç hergün birebir saatte alınmalıdır.

• İlaçlar önerilen dozda kullanılmalıdır.Bulantı, kusma yahut ishal varsa doktora başvurulmalıdır zira bu durum ilaçların etkisiz olmasına sebep olabilir. İlaç alımı unutulduysa doktora haber verilmelidir. Hasta kendini öncesine nazaran daha yeterli hissetse bile mutlaka tek doz bile atlamamalıdır. Zira kalbin reddi mümkünlüğü ömür uzunluğu vardır. İlaçların alınması muhakkak bırakılmamalıdır.

ENFEKSİYONDAN KORUNMA

Anti-rejeksiyon ilaçlar kullanılmasından dolayı bedenin savunma sistemi zayıflayacağından, aşağıda yazılı olan konulara dikkat ederek hastanın kendini enfeksiyonlara karşı daha fazla müdafaası gerekecektir.

• Doktorun hasta için yazdığı tüm ilaçlar önerilen biçimde alınmalıdır. Yazılandan daha yüksek dozda immunosupresif ilaç kullanılması enfeksiyon riskini arttırır. İlacın alınması unutulmuşsa çift doz alınmamalı ve durum doktora bildirilmelidir.
• Planlanan tüm tetkiklerin vaktinde yapılması gerekmektedir.
• Soğuk algınlığı, suçiçeği ve öbür bulaşıcı hastalığı olan bireylerden uzak durulmalıdır..
• Ailedeki bireylerden birinde soğuk algınlığı yada grip varsa, o kişi güzelleşinceye kadar maske takılmalı ve eşyaları ayrılmalıdır.
• Hastanın öksürük şikayeti varsa ve daima ise, kesinlikle akciğer sineması çektirilmeli ve doktora başvurulmalıdır.
• Nakil sonrasında steroid dozu 20 mg’ın altına ininceye kadar yada iki ay sonrasına kadar kapalı olan kalabalık ortamlarda (cami,spor salonları, okul,sinema, tiyatro, otobüs vs) bulunulmamalıdır.
• Kalp nakli sonrası birinci ayda hastanın bulunduğu ortamda ikiden fazla kişi olmamasına ihtimam gösterilmelidir.
• Sık sık eller yıkanmalıdır..
• Evde evcil hayvan varlığı çeşitli parazit ve mikropların üremesine neden olacağı için bu hayvanlar hastalık taşıyabilir. Kuş kafesleri ve kedi pislikleri hasta tarafından temizlenmemelidir..Mümkünse mesken içerisinde hayvan beslemekten kaçınılmalıdır.
• Doktorun müsaadesini almadan dişlerde rastgele bir süreç yaptırılmamalıdır.
• Ağız içi paklığına ihtimam gösterilmelidir.
• Bütün kesik yada sıyrıklar antiseptik solüsyonlarla (batikon, tentürdiyot gibi) temizlenmeli ve üzerine daha evvel hekimin önerdiği antibiyotikli merhemler sürülmelidir.
• Herhangi bir aşı doktora istişareden yaptırılmamalıdır. Canlı virüs içeren aşılar yapılmamalıdır.

.Enfeksiyonların belirtileri:

• Ateşin 37,0 C’nin üzerine çıkması.
• Üşüme ,titreme, baş ağrısı ve baş dönmesi.
• Halsizlik ,kas ağrısı ve kırgınlık.
• Boğazda yanma hissi
• Bulantı ve kusma yada ishal
• Ameliyat yerinde ağrı
• İdrar yaparken yanma ve ağrı
• Sık idrara çıkma
• Kötü kokulu idrar yapma
• Cilt üzerinde ödem, kızarıklık, yanma yada güzelleşmeyen yara ve bu yara üzerinde akıntı olması

Bu belirti ve bulgulardan rastgele birini gözlemlendiği takdirde değersiz üzere görünse bile doktora haber verilmelidir.

KALP NAKLİ SONRASI BESLENME

Nakledilen kalbin beden tarafından reddini önlemek için belli ilaçların ömür uzunluğu kullanılması gereklidir. Bu ilaçları kullananların beslenme ile ilgili dikkat etmesi gereken kurallar vardır. Örneğin kortizonlu ilaçlar iştahı çok açar. Ek olarak, bu tedaviler ile şeker hastalığı ortaya çıkabilir, kan yağları yükselebilir yahut kemiklerde zayıflık görülebilir. Tüm bu istenilmeyen tesirlerden kaçınabilmek için uygun biçimde beslenilmek gereklidir. Alınan ilaçlar beden için yararlı birtakım hususların eksikliğine yol açabilir. Şuurlu bir diyetle bu hususlar yerine koyulabilir. Hastalar uygun halde beslenilirse çok daha uzun ve sağlıklı bir ömür sürebilmeleri mümkün olacaktır. Tuz bedendeki su ölçüsünü arttıracağı ve tansiyonu yükselteceği için alımına dikkat edilmeli ,yiyecekler tuzsuz yahut az tuzlu olmalıdır.Vücudun elektrolit ve vitamin muhtaçlığı için her türlü zerzevat ve meyve sistemli olarak tüketilmeli, süt ve meyve suyu içilmelidir. Zerzevat ve meyveler çok pak bir biçimde yıkanmalı, mümkünse kabukları soyularak yanmelidir.Çiğ ve az pişmiş et, yumurta ve deniz eserleri yememelidir.Pastörize edilmiş süt ve süt eserleri kullanılmalıdır. Yağda kızarmış besinlerden kaçınılmalıdır. Az yağlı ve az şekerli diyet ile kan şekeri ve kolestol düzeyinin düşük olmasına dikkat edilmelidir. Kilo alınmaması için unlu, şekerli ve yağlı besinlerin tüketimi denetimli olmalıdır. Bitkisel kökenli ilaçlar ve çayların anti-rejeksiyon ilaçlar ile etkileşimi tam olarak bilinmediğinden kullanılmaları yanlışsız değildir.

EGZERSİZ

Kortizonlu ilaçların kullanımına bağlı olarak kaslar zayıflamış olabilir. Yapılan antrenmanlar kasların çalışıp güçlenmesine yardım eder.Tansiyon daha kolay denetim edilir, kolesterol düzeyi düşer, hastanın daha rahat uyumasını sağlar, kilo denetimi daha kolay sağlanır, kemikler daha çok güçlenir, ayrıyeten tertipli antrenman kırmızı kan hücrelerinin sayısını (alyuvar) artırır.

Egzersiz Yaparken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar:

• Egzersize başlamak için öncelikle ameliyattan sonra 6 hafta geçmesi beklenmelidir.
• Egzersize başlamadan evvel sıhhat denetimi yapılması ve kas ve iskelet sisteminin antrenman için uygun olup olmadığı ve uygun antrenmanın hangisi olduğu konusunda hekimin onayının alınması gereklidir.
• Sürekli olarak yapılabilecek ve geniş kas kümelerini etkileyen bir idman yada spor tipi seçilmelidir. Aerobik, düz bisiklete binme ,yürüyüş, pak denizde yüzme hem kalp hem de kas iskelet sistemi için en âlâ ,en muteber egzersizlerdir.
• Vücuda darbe gelebilecek yada çok güç harcanmasını gerektirecek olan futbol, basketbol, tenis, judo, vb. ve tartı kaldırarak beden geliştirmeyi amaçlayan sporlar katiyen yapılmamalıdır.
• Haftada en az 3-5 kere ve ortalama 30 dakika sürecek bir idman planlanlanmalıdır.
• Egzersize kolaydan başlanmalı ve daha sonra yavaş yavaş zora geçilmelidir.
• Egzersiz için en uygun vakti seçilmelidir. Büyük öğünlerden çabucak sonra ,yatmadan çabucak evvel yada havanın çok sıcak, soğuk olduğu vakitler idman için uygun değildir.
• Egzersiz sırasında pamuklu ve teri emecek kumaşlardan yapılmış giysiler seçilmelidir.
• Egzersiz sırasında rastgele bir ağrı yada rahatsızlık hissedilirse çabucak antrenman bırakılmalıdır.
• Yüzmek için havuzlar tercih edilirse temizliğinden emin olunmalıdır.

CİNSEL YAŞAM

Kalp nakli sonrası bayanlarda hem de erkeklerde cinsel dilek ve cinsel güçte artma olur. Kalp nakli sonrasında bireyin bedenindeki hormonlar nizama girer. Lakin kimi hastalarda iktidarsızlık (cinsel güçte azalma) ve bazen de çocuk sahibi olamamak sorun olabilmektedir.

Erkeklerde ortaya çıkabilen cinsel güçte azalma rahatsız edici olmakla birlikte tedavi edilebilir bir meseledir.

Kalp nakli sonrasında hastanın cinsel ömründe dikkat etmesi gereken kurallar şunlardır:

• Nakilden sonra birinci 6-8 hafta cinsel münasebete girilmemelidir.
• Eşlerden birinde akıntılı rastgele bir hastalık varsa kesinlikle kondom (prezervatif) kullanılmalıdır.
• Enfeksiyon bulaşma riski fazla olduğu için evlilik dışı bağlantılardan kesinlikle kaçınılmalıdır..
• Nakil sonrasında bayanlarda yumurtalıkların çalışması olağana döndüğünden, istenmeden gebe kalınabilir. Doğum denetim hapları damar sorunlarına ve yüksek tansiyona ,spiral ise enfeksiyona neden olabileceği için en yeterli korunma sistemi erkeklerin prezervatif (kondom) kullanmalarıdır.
• Bayan hastaların, her yıl rahim ağzından (servikal smear) alınması ve testler yapılması gerekir.Yılda bir sefer bayan doğum tabipleri tarafından genel jinekolojik muayene ve göğüs muayenesinin yapılması gerekir.
• Erkek hastalar yılda bir kere üroloji tabipleri tarafından testis ve prostat muayenesi yaptırmalıdırlar.

DİĞER FERDÎ BAKIMLAR

Sivilce ve Akne Bakımı

Kullandığınız steroid nedeniyle göğsünüzde, omuzlarınızda yahut sırtınızda çok sayıda sivilceler oluşabilir. Cilt bakımında dikkat edilecekler;

• Sivilcelerin olduğu yerleri günde 2 sefer uygun bir sabunla yıkanmalıdır.
• Her temizlemeden sonra yalnızca size ilişkin olan bir havlu ile yada kağıt havlu ile kurulanmalıdır.
• Eğer cilt çok kuru ise su bazlı olan bir nemlendirici kullanılmalıdır.
• Eğer sivilcelerde bir düzelme olmuyorsa tabip denetiminde uygun bir ilaç kullanabilir.
• Makyaj yapılmamalıdır. Zira makyaj gözenekleri kapatacağından sivilcelerin güzelleşmesini azaltır.
• Sivilceler sıkılmamalıdır ve onlara mümkün olduğunca dokunulmamalıdır.

Cilt Bakımı

Hastanın cildinde kuruluk varsa banyodan sonra nemlendirici kullanılabilir .

Bahçe işleri yapılacaksa , eldiven giyilmelidir. Bu halde toprak yada bitkilerden mikroorganizma bulaşması engellenir.

Yüzde ve dudaklarda sulu kabarcıklar (uçuk) çıktığında , suçiçeği ve kızamık üzere hastalıklarda doktora başvurmalıdır.

Saç Bakımı

Steroid ve İmuran saç sıhhatini olumsuz etkilediği için, perma yapılmasıve saç boyaları saçın kırılmasına ve dökülmesine neden olabilir. Steroid dozu 20 mg’ın altına düşene kadar bu çeşit süreçler yaptırılmamalıdır.

Kıllanma

Özellikle yüzdeki kıllanma bayanlarda hayli rahatsız edici bir durumdur. Bu durum ilaç dozları azaltıldığında tabiatıyla düzelir. Kılları temizlemek için jilet kullanılmamalıdır. Jilet hem kıllanmayı artırır hem de kesiklere neden olabilir. Kesikler de enfeksiyon nedeni olabilir.

Güneşe Maruz Kalma

Prednizolon sizi güneşe daha hassas hale getirdiği için güneşe uzun müddetli maruz kalmamaya dikkat edilmelidir.

Sigara

Sigara katiyen kullanılmamalıdır!

Akciğerlerde hasara neden olarak akciğer enfeksiyonları gelişmesine neden olur. Bu hastalıklar hem immünosupresif ilaçlar nedeniyle hayatı tehdit edici olmakta hemde yeni kalbin ömrünü azaltmaktadır.

Sigarada kalp ve damar hastalıklarına neden olduğu üzere nikotin mide asit salgısını arttırarak ülsere de neden olabilir.

Alkol

Alkol karaciğeriniz için ziyanlıdır. Alınan kimi ilaçlar karaciğerde süreç gördüğünden alkol ile birlikte daha fazla hasar ve yetmezlik gelişebilir.

Aşılar

Çiçek, kızamık, kızamıkçık (rubella) yahut canlı virüs içeren rastgele bir aşı asla yaptırılmamalıdır. Tetanoz tehlikesi varsa aşı yaptırmadan evvel gerekli olup olmadığını sorulmalıdır. Bu karar yaralanmanın tipi ve yapılan son tetanoz aşısı tarihine nazaran verilir. Tetanoz aşısının koruyuculuğu 7-10 yıl ortasında değişir.

Seyahatler

Kalp naklinden sonra seyahat edilmesinde rastgele bir sakınca yoktur. Uzun aralıklı seyahatler için doktora danışılmalı ve gidilecek yerde rastgele bir sorun geliştiğinde nereye gitmesinin daha uygun olacağı evvelce öğrenilmelidir.

Yolculuklarda hasta yanında kullandığı ilaçlardan oluşan bir çanta bulundurmalı ve bu çantayı yanınızdan ayırmamalıdır..

POLİKLİNİK TAKİBİ

Poliklinik takiplerine nizamlı olarak gelinmelidir.Kesinlikle denetimler aksatılmamalıdır.Hasta polikliniğe geldiğinde kilosu tartılacak, kan basıncı ve nabzı ölçülecek .Rejeksiyon, enfeksiyon ve organ işlevlerinin araştırılması için kan ve idrar analizleri istenecek, gerekiyorsa EKG ve EKO ile değerlendirilecektir. Polikliniğe rastgele bir ilaç almadan aç olarak gelinmelidir.

KARDİYAK TRANSPLANTASYON TAKİP PRENSİPLERİ

A)Hipertansiyon tedavisi

1. Hipertansiyon tedavisinde birinci tercih edilecek küme kalsiyum kanal blokörleridir. Diltizem SR 90 mg tb 2×1 başlanır. Diltiazemin, ek bir yarar olarak serum siklosporin seviyesini %15-20 artırır.
2. Hipertansiyon tedavisinde rutin kullanılmalıdır.
3. Kalsiyum kanal blokörü ve ACEİ kombinasyonu ile denetim altına alınamayan hasta kümesinde tedaviye diüretik eklenir.
4. Beta blokörler transplantasyon hastalarında hipertansiyon tedavisinde tercih edilmemelidir. Şayet mutlak endikasyon mevcutsa hastaya Karvedilol başlanabilir.

B)Böbrek yetmezliği tedavisi

Siklosporinin nefrotoksisitesi bulunur. Serum kreatinin seviyesi 2 mg/dl’nin üzerine çıktığında siklosporin ve takrolimus dozu azaltılmalıdır. Misal halde Amfoterisin B, aminoglikozidler, NSAİ ilaçlar ve baktrim nefrotoksisiteleri nedeniyle bu hastalarda kesilmeli ya da doz ayarlanmalıdır. Kalsiyum kanal blokörleri ve ACEİ preparatları kullanılmaya devam edebilir.

C)Hiperlipidemi tedavisi

Hiperlipidemi tedavisinde birinci tercih ilaç kümesi statinlerdir. Hastaya Pravastatin ( Pravachol ) başlanır. Trigliserid yüksekliği mevcutsa Gamfibrozil (Lopid) verilmelidir. Gamfibrozil statin preparatları ile rabdomiyoliz riski nedeniyle kombine edilmemelidir.

D)Osteoforoz tedavisi

Hastaya yılda bir sefer kemik dansitometrisi yapılır. Nizamlı antrenman yapması önerilir. 45 yaş üzerinde ve bayan hastalarda antrenman bilhassa değerlidir. Medikasyona kalsiyum ve vitamin D preparatları eklenir. Postmenapozal periyottaki transplantasyon hastaları östrojen kullanmalıdır.