Kalp ve damar hastalıkları tüm toplumlarda en sık görülen esas mevt nedenlerinden biridir. Kalp ve damar hastalılarının gelişiminde genetik yatkınlığın yanı sıra şeker hastalığı, hipertansiyon, hiperlipidemi, sigara kullanımı ve çevresel faktörler tesirlidir. Üstte belirtilen kimi faktörlerin tedavisi ömür üslubu değişiklikleri ile (düzenli antrenman, gerilimden uzak durma, sigaranın bırakılması, uygun diyet gibi) mümkün olmakla birlikte birtakım durumlarda ömür stili değişikliklerine ilaveten ilaç tedavisi gerekmektedir.Bu noktada günümüz yeni tartışmalarından olan hiperlipidemi tedavisi ve bu emelle kullanılan kolesterol düşürücü ilaçları detaylı olarak gözden geçirmenin yararlı olacağını düşünmekteyim.
Hiperlipidemi ile kardiyovasküler hastalıklar ortasındaki alaka uzun yıllardır yapılan pek çok bilimsel çalışma ile gösterilmiştir. İlgili çalışmalarda gerek kalp ve damar hastalığı olanlar gerekse ilgili hastalığın gelişme riski yüksek olan hasta kümeleri incelenmiştir. Çalışmaların sonucu göstermiştir ki; Kan lipid düzeyindeki yükseklikler(özellikle LDL kolesterol yüksekliği) kalp – damar hastalığı gelişmesi ve buna bağlı oluşabilecek olumsuz klinik tabloların( kalp krizi, felç, ayak damarlarında tıkanıklık) sıklığını artırmaktadır. Bunun yanı sıra verilecek olan lipid düşürücü tedaviler, ilgili klinik tabloları ve kalp damar hastalıklarına bağlı vefatı azaltmaktadır. Kolesterol düşürücü tedaviler kan yağlarını azaltmanın yanı sıra damar duvarı yapısında olumlu tesirlere neden olur.Bu tesirler sonucunda kalp ve damar hastalıklarının önlenmesinde ek katkılar sağlar..Kolesterol ilaçlarının üstte belirtilen tesirleri bilhassa kalp ve damar hastalığı gelişimi bakımından yüksek riskli olan hastalarda daha besbelli olarak ortaya çıkmaktadır.
Günümüzde kolesterol ilçaları ile ilgili yapılan magazinsel kimi tartışmalarda kolesterol ilaçlarının yararlı olmadığı , LDL kolesterolu düşürmenin kalp ve damar hastalığı riskini azaltmadığı ve sonuç olarak ilgili ilaçları kullanmaya gerek olmadığı söylenmektedir.Ne yazık ki bu iddalara istinaden kanıtlanmış kalp ve damar hastalığı olan bireyler takip eden doktorlara istişareden kolesterol düşürücü ilaçlarını bırakmaktadırlar.Kendi günlük pratiğimde de bu tıp durumlarla karşılaşırken, bu uygulamaların makûs klinik sonuçlara neden olduğuna şahsen şahit olmaktayım.
Kolesterol düşürücü ilaçların yararlı olmadığı konusunda yapılan tartışmalarda göz gerisi edilen yahut üstünde pek durulmayan çok değerli bir nokta olduğunu düşünmekteyim. Kolesterol düşürücü ilaç tedavileri verilirken yahut tedavi sonrası yarar değerlendirilirken birinci yapılması gereken bireyin kalp ve damar hastalığına bağlı önümüzdeki 10 yıl içinde olumsuz bir olay yaşama riskinin belirlenmesi değerlidir. İlgili riskin belirlenmesi için çeşitli skorlama sistemleri mevcuttur.Bireysel riskini merak eden okuyucularımız Türk Kardiyoloji Derneği’nin resmi web sayfasında bulunan HeartScore başlıklı linke tıklayarak hesaplayabilirler.Günlük uygulamalarımızda hangi hastaların LDL kolestrol düşürücü tedaviden yarar göreceği kimlere ilaç verilmesi gerektiğini belirlerken hastalarımızın ferdi risklerini dikkate almaktayız.Kolesterol düşürücü tedavilerde birinci gaye LDL kolesterolü düşürmektir. Bilinen bir kalp ve damar hastalığı olanlarda amaç LDL kolesterolü 70 mg/dl’nin altına indirmektir. Şeker hastalığı olan , kalp ve damar hastalığı gelişimi için yüksek riskli olan hastalarda ise 100 mg/dl’nin altına düşürmektir.Eğer ki bu gayelere ulaşılamıyorsa tedaviye başlandığı dönemdekine nazaran LDL kolesterolü yarı yarıya azaltmak tedavinin başarılı olduğunun bir göstergesidir.
Yukarıdaki çerçeveden baktığımızda birkaç küçük örnekle olayın daha anlaşılır olabileceğini düşünmekteyim. Örneğin 40 yaşında sistemli spor yapan, sigara içmeyen, kan basıncı yüksekliği ,şeker hastalığı, ailesinde erken yaşta kalp ve damar hastalığı kıssası olmayan bireyin rutin kan analizi denetiminde LDL kolesterol bedeli:180 mg/dl tespit edilmiş, genel olarak hastamızın profiline baktığımızda kardiyovasküler hastalık gelişimi bakımından düşük riskli kümede yer almaktatır.Dolayısıyla LDL kolesterol düşürücü tedaviye şu evrede gerek olmayabilir. Uygun bir diyetle, ilgili kolesterol bedeli düşürülebilir.
50 yaşında bayan hasta hipertansiyon, şeker hastalığı ve ailesinde genç yaşta kalp ve damar hastalığına bağlı vefatlar mevcut.Yapılan kan analizinde LDL kolesterol kıymeti 145 mg/dl bulunmuş. Hastamızda şuan için kanıtlanmış bir kardiyovasküler hastalık öyküsü olmamakla birlikte ilgili hastalığın gelişmesi bakımından yüksek riskli kümede yer almaktadır.Bir evvelki hastamıza nazaran kolesterol pahası %25 daha düşük olmasına karşın daha riskli olması sebebiyle bu hastamızın kolesterol düşürücü tedaviye gereksinimi olduğu nettir.
Yukarıda belirtilen örneklerin yanı sıra kalp krizi geçirmiş, kalp damarlarına stent takılmış, by-pass operasyonu geçiren hastalar çok yüksek riskli sınıfta yer aldıkları için bu hastaların tekrarlayan kardiyovasküler olay risklerini azlatmak gayesiyle ömür uzunluğu kolesterol düşürücü tedavi almalarında yarar vardır. Misal formda şeker hastalığı olanlar, felç geçirenler, aort damarından ve bacak atar damarlarından operasyon geçiren hastalarda yüksek riskli kümede yer aldıkları için kolesterol düşürücü tedavi almalıdırlar.
Kolesterol düşürücü tedaviler kalp ve damar hastalığı geçirmiş yahut geçirme riski yüksek olan hastalarda berbat klinik sonuçları( mevt, kalp krizi, felç vb) azaltmaktadır. Bunun yanı sıra tıpkı kolesterol bedeline sahip 2 farklı kişinin kalp ve damar hastalığı riski tıpkı olmayabilir.Bu nedenle ilaç tedavisine başlama kararı yalnızca LDL kolesterol seviyesine nazaran değil bireyin toplam kardiyovasküler hastalık yaşama riskine nazaran belirlenmektedir.
Birkez daha vurgulamak isterim ki; Kalp ve Damar hastalığı olanlar yahut olma riski yüksek olan hastalar tabiplerinin teklifleri doğrultusunda kendilerine önerilen kolesterol düşürücü tedavileri tertipli olarak kesinlikle almalıdırlar. Kolesterol düşürücü tedavi ile ilgili mümkün korkularını magazinsel tartışmalarla değil, doktorlarıyla fikir alış verişi yaparak gidermelidirler.
