Lipödem (lipedema),çoğunlukla bacakları, nadiren de kolları etkileyen, bu bölgelerde yağlanma ile seyreden kronik bir yağ doku hastalığıdır. “Ağrılı Yağlanma Sendromu” olarak da isimlendirilen lipödem, kalça, uyluk ve bacaklarda yağ birikmesine bağlı olağandışı ve simetrik şişlik oluşturur. Lipödem terimi bu hastalık için yaygın olarak kullanılsa da, sorun gerçekte ödem yani dokuda sıvı birikmesi değil, yağ dokusunun kalınlaşmasıdır. Şişlik ayak bileğine kadar inebilir ama hastalık ayakları tutmaz. Kalça kısımlarında ve bacak dış taraflarda yağ birikimine bağlı çıkıntılar mevcuttur. Bu hastalık çabucak her vakit bayanlarda görülür. Çoğunlukla ergenlik periyoduyla birlikte başlayıp, yaşla birlikte ilerler. Yağlanma ile birlikte bastırmakla ağrı, kolay morarma üzere bulgular da olabilir. Bayanların % 15 inde değişik derecelerde lipödem olduğu düşünülmektedir. Hastaların yarısından fazlasında, emsal şikayetler ailedeki öbür bayanlarda da mevcuttur.
Hastaların yediklerine dikkat etmesi, diyet yapması sonucunda lipödem görülmeyen bölgelerde yağ dokuda incelme ve azalma olurken lipödem görülen kısımlarda yağ dokuda azalma olmadığı gözlenmiştir. Tıpkı halde idmanda lipödemli bölgelerde incelme yahut gözle görülür düzelme gözlenmemektedir. Bu sebeple diyet ve antrenman hastalığın tedavisinde yetersiz kalmaktadır.
LİPÖDEM NEDEN OLUR?
Lipödemin sistemi tam olarak aydınlatılamamıştır. Lipödemde, başlangıçta dokuda biriken husus su değil yağdır. Hastaların öteki aile bireylerinde de benzeri şikayetler bulunur. Lipödem kadınlık hormonu olan östrajen ile bağlı genetik temelli bir hastalıktır. Bu durum damar, hudut ve lenf sistemini ilgilendiren bir yağ depo problemidir. İleri evrelerinde lenfödem de tabloya eklenir.
Lipödem genelde dört evrede seyreder. Birinci kademede bacaklarda tertipli ve pütürsüz kalınlaşma vardır. İkinci kademede kalınlaşma deride ufak tefek kabarıklıklarla beraberdir. Üçüncü etap deride katmanlar ve bariz kabarıklıklar oluşmaya başlar. Dördüncü ve son kademe ise artık sıvı birikiminin de eklendiği lenfödemle birlikte giden lipo-lenfödem basamağıdır.
LİPÖDEM BELİRTİLERİ ve TANISI
Lipödem bayanlarda ergenlikten başlayıp, yıllar içinde yaşça ilerleyip kalça ve bacaklarda yağ dokusunun kalınlaşması ile seyreden bir hastalıktır. Sıklıkla kalça, basenler, uyluklar ve alt bacaklar kalınlaşır. Her iki bacakta simetrik olur. Şişlik yada kalınlaşmaya parmak basınca çökme olmaz. Derinin görünümü genelde olağandır. Tipik olarak şişlik ayakta ve ellerde olmaz.. Ekseriyetle hastalar bacaklarında ağrı hissederler ve sıkmakla acı duyarlar. Ağrı bazen çok şiddetli olabilir. Hafif çarpmayla bile deride morarmalar (ekimoz) gelişir. Şişlik bacakları üst kaldırmakla biraz azalsa bile, öbür ödem yapan hastalıklarda olduğu üzere bariz bir rahatlama olmaz. İleri evrelerde derinin yapısı portakal kabuğunu andırır. Hareketi kısıtlamasına bağlı olarak, hastaların yarısında genel şişmanlık da olabilir.
Lipödem tanısı büyük oranda hastanın şikayetleri ve bacakların görünümüne bakılarak konulur. İleri evrelerde lenfödem eklenmedikçe şişliğe basmakla çukur kalmaz. Obez hastalarda zati yağ dokusu kalınlaştığından, teşhis koymak daha zordur. Lipödem kuşku edilen hastalarda ultrasonografide ve Manyetik rezonans (MR) görüntülemede bacaklardaki yağ dokusunun deride kalınlaşma olmadan yaygın olarak artışı izlenir. Bilhassa ultrasonda gerçek lipödemde dokuda sıvı görülmez. Toplardamarlara yönelik yapılan Doppler ultrasonografi olağandır. Lenfödemde genelde olağandışı olan lenfosintigrafi, lipödem hastalarında olağandır.
Lipödemin en sık karıştığı hastalık olan lenfödemde ise dokuda proteinden varlıklı sıvı birikimi olduğu için gerçek ödem kelam bahsidir. Lenfödem hastalarında ağrısız bazen tek bacakta olan şişlik olur ve bacaklar üste kaldırıldığında hastaların şişliği biraz azalır. Lenfödemde ayak sırtında, ve parmaklarda şişlik ve sertlik oluşur. Bilhassa lenfödemin ileri kademelerinde deri sertleşip kalınlaşır. Lipödem ve lenfödem farklı hastalıklar olmalarına karşın, lipödem ilerlediğinde lenfödeme döner.
LİPÖDEM TEDAVİSİ
Lipödemin nedeni tam olarak anlaşılamadığı için cerrahi dışında faal bir tedavisi de yoktur. Ödem azaltıcı ilaçlar ve varis ilaçları genelde etkisizdir. Tedavinin maksadı hastanın şikâyetlerinin azaltılması ve hastalığın en ileri evresi olan lipo-lenfödeme gerçek gidişin engellenmesidir.
Kompresyon tedavisi, erken evrelerde ağrıyı azaltabilir. Antrenman ve yürüyüş kilo konrolüne yardımcı olur, hastalar kilo verdiklerine rahatlasalar da, orantısız yağ dağılımı değişmez. Lenfatik masaj, ileri evrede lipo-lenfödem geliştiğinde rahatlama sağlayabilir, süreklilik gerektirir.
