Periferik Damar Hastalığı Nedir ?
Periferik damar hastalığı terimi, periferik arter (atardamar) hastalığını söz etmek için kullanılır. Periferik arter hastalığı ise kollara, bacaklara ve iç organlara kan akışını sağlayan atardamarların ateroskleroz (damar sertliği) nedeniyle büsbütün yahut kısmen tıkanması ile oluşan bir hastalıktır.
Ateroskleroz (Damar Sertliği) Nedir ?
Ateroskleroz, sert kolesterol kütlelerinin (plak) atardamar (arter) duvarlarına yapışması ile meydana gelen ilerleyici bir hadisedir. Yapışan bu kolesterol plakları arter duvarlarının sertleşmesine ve arter içerisindeki kanalın (lümen) daralmasına neden olur. Ateroskleroz insan bedeninde erken yaşlarda oluşmaya başlar. Şayet hafif seviyede ise ya da arterler önemli oranda daralmamışsa, ateroskleroz hiçbir belirti vermez. Yaşın ilerlemesi ile birlikte ateroskleroz ağırlaştığında, arterler içerisinde önemli darlıklar oluşabilir ve bu damarların beslediği dokularda iskemi (kan ve oksijen yetersizliği) meydana gelebilir.Bacak arterlerinin ileri aterosklerozu ise yürürken yahut idman ile bacak ağrısına (klodikasyon), yara güzelleşmesinde gecikmelere ve bacak ülserlerine (açık yara) neden olabilir.
1. Antrenman üzere oksijen muhtaçlığının arttığı anlarda dokulara gönderilen kan ve oksijen ölçüsünde süratle artış olması gerekirken, ateroskleroz damarlarda meydana getirdiği daralma nedeniyle bu artışa müsaade vermez ve hastalık belirtileri ortaya çıkar.
2. Bir arterin (atardamar) trombüs yahut emboli (kan pıhtıları) nedeniyle tıkanması dokuda ani olarak oksijen azlığı ve beslenme bozukluğuna yol açar.
Periferik Damar Hastalığının Başka Sebepleri Nedir ?
Vaskülit (kan damarlarının bakteriyel olmayan iltihabi durumu) üzere öteki pek çok hastalık sebebiyle de bedendeki kan damarları ziyan görerek periferik damar hastalığı oluşabilir. Kan damarlarının direkt olarak hasarlanması (trafik kazaları yahut spor yaralanmaları), kan pıhtılaşmasını arttırıcı durumlar yahut geçirilmiş bir cerrahi teşebbüs sırasında kan damarlarında meydana gelen yaralanmalar da periferik damar hastalığı meydana getirebilir.
Periferik Damar Hastalığını Arttıran Risk Faktörleri Nelerdir ?
Periferik damar hastalığı erkeklerde bayanlara nazaran yavaşça daha fazla görülmektedir. Periferik damar hastalığı için bilinen risk faktörleri aterosklerozu (damar sertliği) meydana getiren sebepler ile birebirdir. Bu risk faktörleri şunlardır:
- LDL kolesterol (kötü kolesterol) ve trigliserit seviyelerinin kanda yüksek olması,
- HDL kolesterol (iyi kolesterol) seviyelerinin kanda düşük olması,
- Sigara kullanımı,
- Diabetes mellitus (şeker hastalığı),
- Yüksek kan basıncı (hipertansiyon) yahut ailede hipertansiyon hikayesi,
- Ailede ateroskleroza (damar sertliği) bağlı hastalık hikayesi,
- Kronik böbrek yetersizliği,
- Aşırı kilo yahut obezite,
- Periferik Damar Hastalığının Belirtileri Nelerdir ?
Periferik damar hastalığı olan bireylerin yaklaşık olarak yarısında rastgele bir belirti görülmez. Hastalık belirtisi olan bireylerde en sık görülen belirtiler, yürüme ile meydana gelen fasılalı bacak ağrısı (intermittent klodikasyon) ve ileri hadiselerde istirahatte bacak ağrısıdır. İstirahat ağrısı, damar tıkanıklığının çok ileri seviyede olduğu ve istirahatte dahi bacaklara kâfi kan ve oksijenin ulaştırılamadığı durumlarda meydana gelir. Ağrı tipik olarak ayakları tesirler ve ekseriyetle önemli bir ağrıdır. Bu ağrı bilhassa geceleri hasta sırtüstü yattığı vakitlerde daha da artar.
Ayrıca;
- Bacaklarda uyuşukluk
- Baldır kaslarında güçsüzlük ve atrofi (çapının ve kuvvetinin azalması)
- Bacaklara ve ayaklara soğukluk, üşüme hissi
- Ayaklarda renk değişikliği (Havaya kaldırıldığı vakit soluklaşma ve indirildiğinde koyu kırmızı renk alması)
- Ayak sırtındaki tüylerin dökülmeye başlaması ve ayak tırnaklarının kalınlaşması
- Ciddi damar tıkanıklığının olduğu ileri hadiselerde ağrılı açık yaraların (ülser) oluşması yahut bilhassa ayak parmaklarından başlayarak ayak ve bacaklarda gangren durumunun meydana gelmesi
Cerrahi Tedavi Prosedürleri :
Periferik damar hastalığının tedavisi için uygulanan cerrahi tedavi yolları ortasında periferik bypass süreçleri ve endarterektomi bulunmaktadır. Damar içerisinde tıkanıklığa neden olan uzun segmentli lezyonlar, birden fazla darlık içeren damarlar yahut uzun segmentli önemli darlıklar cerrahi tedavi gerektiren durumlardır. Bypass cerrahisi, bedeninizden alınan bir toplardamar yahut sentetik bir damar (greft olarak bilinir) ile tıkalı alanın öncesinden sonrasına oluşturulan yan bir yol ile kan akışının tekrar temin edilmesini sağlamaktadır. Endarterektomi sürecinde ise kol yahut bacaklara giden damar içerisinde tıkanıklığa neden olan plak katmanı temizlenmektedir.
