Çocuklarda ve Ergenlerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu

Travma; ani gelişen, hayati tehdit oluşturan, beklenmedik sonuçları olan ve beklenmedik, alışa gelmedik olaylardır. Bu tip olaylara doğal afetler, trafik kazaları, cinsel istismar vakaları örnek verilebilir. Travma sonrası stres bozukluğu ise travmatik bir olaya şahit olmak ya da olayın içinde bulunma, aşırı çaresizlik ve korku hissetme sonrasında yaşanan psikolojik zorlanma sürecidir.

Çocukların bir travmaya maruz kalmaları sonucunda alışageldik düzenleri bozulabilir ve inanç sistemleri sarsılabilir; geleceğe dair kaygıları oluşabilir; egosantrik düşünce sisteminde oldukları için yeterlilik seviyelerinde gerçeğe bağlı olmayan bir düşme ve üstünden gelemeyecekleri bir suçluluk duygusuna kapılabilirler; yoğun üzüntü ve kontrol kaybı yaşayabilirler.

Her travma yaşayan çocuk TSSB geliştirir mi? Elbette hayır. TSSB’den koruyucu etmenler; travmatik olay öncesinde ya da sonrasında profesyonel yardım aramış/almış olmak, olaydan sonra grup yardımı almak, olay sırasında başardığı bireysel davranışlardan memnun olmak, kötü olaylara karşı koyabilme becerisi kazanmış olmak olarak sıralanabilir.

Koruyucu etmenlere yeterince ulaşamayan okul çağı öncesi çocuklarda neler gözlemleyebiliriz diyerek bakacak olursak;

Afetle ilgili abartılı öyküler anlatma ve afetle ilgili sürekli sorular sorabilir

Saldırganlık ya da içe kapanma gözlemlenebilir

Kabuslar ve gece korkmaları yaşayabilir

Konuşma bozuklukları görülebilir

Daha önceki gelişim seviyesine geri dönme gözlemlenebilir

Uyum güçlüğü yaşayabilir

Güvensizlik ve suçluluk yaşayabilir

Gerçekçi olmayan korkular geliştirme gözlemlenebilir

Yatağını ıslatabilir

Tik oluşturabilir

Aynı şekilde okul çağı çocuklarına da bakacak olursak gözlemleyebileceğimiz durumlar;

Davranışlarında önceki gelişim dönemine gerileyebilir

Okulu reddedebilir

Afetle ilişkili şiddet eğilimli oyunlara ilgi duyabilir

Bedensel ağrılar çekebilir

Kabus, uyku bozuklukları yaşayabilir

Konuşma bozuklukları gözlemlenebilir

Saldırganlık ya da içe kapanma gözlemlenebilir

Uyum güçlüğü yaşayabilir

Ergenlik döneminde ise büyük bir savaş olan ergenlik dönemine böyle bir darbenin inmesi ergenleri çok daha fazla sorgulamaya, güvensizliğe, kendini korumaya almaya çalışmaya ve saldırganlığa itebilir. Geniş bir pencereden bakmak istersek görülebilir etmenler;

Gelecek kaygısı yaşayabilir

Suçluluk ve çaresizlik hissinin üstesinden gelmede zorlanabilir

Daha fazla riskli eyleme geçebilir

Okul başarısında düşüş yaşayabilir

Erken yetişkinliğe girebilir

Ebeveyn ile çatışmalarda artış yaşanabilir

İştah ve uyku düzensizlikleri görülebilir

Sürekli değişen ruh hali gözlemlenebilir

İntihar girişimleri görülebilir

Yukarıda bahsettiğimiz çocuklarda ve ergenlerde TSSB için tedavinin ana bileşenlerinden biri, yapılan araştırmalara göre, bireysel terapidir. Bireysel terapide çocuğunuz yalnız olmamalı, her zaman aile ve çevresi tarafından sosyal destek hissettirilmelidir.

Uzman Klinik Psikolog Damla Kankaya SÜNTEROĞLU